Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Luật sư Hà Thị Khuyên

Thông tin ban đầu cho thấy, để gây áp lực cho khách hàng, nhân viên bộ phận thu hồi nợ của Công ty tài chính M.A Việt Nam (trong bài viết này tên tổ chức đã được khuyết danh) ghép ảnh nhạy cảm của các nạn nhân rồi đăng lên mạng nhằm vu khống. Ngày 20/11/2022 cơ quan cảnh sát điều tra Công an Quận 1, TP.HCM, đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam 13 đối tượng về tội hành vi vu khống; theo thông tin công an cung cấp, các bị can này đều đang làm việc tại Công ty tài chính M.A Việt Nam.

Dưới góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Đồng và Luật sư Hà Thị Khuyên cho biết, thủ đoạn ghép ảnh nóng, ghép thông tin cá nhân, gọi điện quấy rối nạn nhân gây áp lực nhằm mục đích để đòi nợ của một số công ty tài chính, điển hình là Công ty tài chính M.A Việt Nam là hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm danh dự, uy tín của các cá nhân, tổ chức, xâm phạm sở hữu đối với tài sản của các nạn nhân, gây bất bình trong dư luận, gây mất an ninh trật tự, ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống của người dân thời gian qua… Thực trạng này xảy ra trên khắp cả nước, dưới nhiều hình thức khác nhau, các đối tượng thực hiện hành vi một cách công khai, manh động, liều lĩnh và xem thường quy định pháp luật. Vì vậy, cần áp dụng một chế tài thật sự nghiêm khắc đối với những đối tượng trong đường dây này, đặc biệt là những đối tượng chủ mưu, cầm đầu chỉ đạo tổ chức.

Về mặt tố tụng, bước đầu cơ quan cảnh sát điều tra Công an Quận 1, TP.HCM, đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam 13 người về tội Vu khống là có căn cứ pháp luật, đúng trình tự và thủ tục tố tụng, theo thông tin ban đầu các bị can bị bắt này hiện đang làm việc tại Công ty tài chính M.A Việt Nam; cơ quan điều tra sẽ thu thập tài liệu, chứng cứ, vật chứng vụ án, lời khai của các nạn nhân và của những người liên quan để nắm bắt được phương thức, thủ đoạn phạm tội của các đối tượng trong đường dây, đánh giá tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi phạm tội để có căn cứ xử lý các đối tượng theo quy định pháp luật.

Về mặt tội danh, với hành vi ghép ảnh nóng, ghép ảnh người thân, đồng nghiệp, hàng xóm của nạn nhân vào nội dung nhắc nợ, gọi điện đe dọa nhằm uy hiếp nạn nhân, để nạn nhân phải trả nợ, phải giao tài sản, thì hành vi này đã cấu thành tội Vu khống quy định tại Điều 156 Bộ luật Hình sự năm 2015, với những tình tiết phạm tội như có tổ chức, đối với 02 người trở lên, sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội... các đối tượng sẽ phải đối mặt với khung hình phạt lên đến 03 năm tù. Nghiêm trọng hơn, nếu thực hiện hành vi vì động cơ đê hèn, gây rối loạn tâm thần của nạn nhân mà tổn thương 61% trở lên, làm nạn nhân tự sát thì khung hình phạt cao nhất các đối tượng phải đối mặt lên đến 07 năm tù.

Trong vụ án này, quá trình thực hiện hành vi phạm tội của các đối tượng trong suốt thời gian dài, số nạn nhân lên đến hàng nghìn người, số tiền thu lợi bất chính khá lớn, hậu quả của hành vi ghép ảnh nóng, thông tin cá nhân, gọi điện quấy rối và đe dọa các nạn nhân có sự khác nhau, có nạn nhân bị ảnh hưởng tới đời sống, có nạn nhân bị rối loạn tâm thần, thậm chí có nạn nhân tự sát, có nạn nhân bị thiệt hại tài sản… nên cơ quan điều tra sẽ đánh giá toàn bộ quá trình phạm tội của các đối tượng trong đường dây. Đồng thời, xác định vai trò của từng cá nhân, nếu các nhân viên này tự ý ghép ảnh nóng, thông tin của các cá nhân, các tổ chức, tự ý gọi điện đe dọa uy hiếp tinh thần các nạn nhân, kể cả người vay, để tạo sức ép thì sẽ bị xử lý theo nguyên tắc cá biệt hóa hành vi, tính chất, mức độ và hậu quả của hành vi đến đâu cá nhân vi phạm sẽ bị xử lý đến đó; còn nếu những đối tượng này thực hiện hành vi theo sự chỉ đạo thì người đứng ra chỉ đạo thực hiện hành vi ghép ảnh, thông tin cá nhân, gọi điện đe dọa uy hiếp sẽ bị xem xét xử lý với vai trò chủ mưu, cầm đầu, còn những đối tượng cắt ghép ảnh nóng, thông tin của nạn nhân, gọi điện quấy rối sẽ bị xem xét với vai trò đồng phạm.

Tuy nhiên, nếu trong quá trình điều tra xác định hành vi cắt ghép ảnh nóng, thông tin cá nhân, gọi điện quấy rối, đe dọa uy hiếp tinh thần của các nạn nhân mục đích để chiếm đoạt tài sản, khiến nạn nhân dù không vay nợ nhưng do bị uy hiếp lo sợ phải giao tài, kể cả người vay nợ do bị uy hiếp tinh thần dẫn tới lo sợ mà phải giao tài sản, thì hành vi của các đối tượng trong đường dây cấu thành tội Cưỡng đoạt tài sản quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự năm 2015, khung hình phạt cao nhất đối với hành vi cưỡng đoạt tài sản lên đến 20 năm tù, nếu tài sản chiếm đoạt trị giá 500 triệu đồng trở lên. Hành vi của các đối tượng nếu xác định cho vay lại suất vượt quá quy định của Ngân hàng nhà nước Việt Nam sẽ bị xem xét xử lý cả về tội Cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự quy định tại Điều 201 Bộ luật Hình sự năm 2015 nếu số tiền thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng trở lên, nếu thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên  thì bị phạt tiền lên tới 1 tỷ đồng và phạt tù lên tới 03 năm.

Luật sư Nguyễn Văn Đồng phân tích thêm, tội Vu khống tại Điều 156 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định những người thực hiện 03 dạng hành vi sau sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này, cụ thể: Người có hành vi bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc nhằm gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác; Người có hành vi lan truyền những điều biết rõ là bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc nhằm gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác; Người có hành vi bịa đặt là người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan chức năng. Lỗi của những người phạm tội là lỗi cố ý, biết những thông tin mình đưa ra là không đúng sự thật, lan truyền các thông tin không đúng sự thật, biết người bị tố giác không có hành vi vi phạm pháp luật nhưng vẫn tố giác.

Còn đối với tội Cưỡng đoạt tài sản quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự năm 2015, mặt khách quan của tội này là hành vi đe dọa sẽ dùng vũ lực hoặc có hành vi uy hiếp tinh thần nạn nhân, với mục đích chiếm đoạt tài sản thì sẽ cấu thành tội Cưỡng đoạt tài sản; đối với hành vi đe dọa sẽ dung vũ lực là hành vi sẽ dọa sẽ gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe; còn đối với hành vi uy hiếp tinh thần là hành vi dọa gây thiệt hại về tài sản, danh dự, uy tín bằng tất cả thủ đoạn nào nhằm khống chế ý chí của nạn nhân, hành vi uy hiếp tinh thần được thể hiện qua các thủ đoạn như đe dọa hủy hoại tài sản của nạn nhân, đe dọa tố giác hành vi vi phạm pháp luật hoặc hành vi vi phạm đạo đức của nạn nhân, đe doạ lan truyền những thông tin thuộc về đời tư của nạn nhân. Lỗi của người thực hiện hành vi là lỗi cố ý, mục đích phạm tội được quy định là mục đích chiếm đoạt tài sản, đây là tội có cấu thành hình thức nên chỉ cần người thực hiện hành vi phạm tội thỏa mãn các dấu hiệu được quy định, thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà không phụ thuộc vào việc đã chiếm đoạt được tài sản hay chưa.