Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường

Ngày 16/02/2023, Công an tỉnh Bắc Giang đã thi hành lệnh giữ người và bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp đối với N.V.M (SN 2006, trú tại huyện Sơn Động) về hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Trước đó, ngày 14/02/2023, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Bắc Giang tiếp nhận tin báo của Công an huyện Sơn Động về việc gia đình phát hiện cháu T.T.M.C (SN 2010, trú tại xã An Bá, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang) tự sinh 1 bé trai tại nhà tắm của gia đình vào ngày 11/02/2023. Xác định vụ việc có dấu hiệu tội phạm, ngay khi nhận tin báo, Phòng Cảnh sát hình sự chủ trì, phối hợp với Công an huyện Sơn Động nhanh chóng tiến hành các biện pháp nghiệp vụ, tổ chức điều tra, xác minh làm rõ vụ việc. Quá trình điều tra cơ quan chức năng xác định, đối tượng N.V.M và cháu T.T.M.C có quan hệ tình cảm yêu đương. Khoảng tháng 6/2022, Minh có hành vi quan hệ tình dục với cháu T.T.M.C dẫn đến mang thai và sinh con vào ngày 11/2. Hiện Phòng Cảnh sát hình sự đang tạm giữ hình sự đối với N.V.M về hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi để tiếp tục điều tra, xử lý theo quy định. (Link thông tin https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/bat-khan-cap-thanh-nien-khien-nu-sinh-lop-7-sinh-con-trong-nha-tam-323282.html)

Dưới góc độ pháp lý, Tiến sĩ, Luật sư Đặng Văn Cường cho biết, pháp luật Việt Nam quy định hành vi quan hệ tình dục với người dưới 13 tuổi là hành vi hiếp dâm. Bởi vậy dù là quan hệ tình dục tự nguyện thì người thực hiện hành vi này cũng có thể bị xử lý hình sự về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Pháp luật Việt Nam quy định người chưa đủ 16 tuổi là trẻ em, là độ tuổi chưa phát triển đầy đủ về thể chất và tinh thần, trẻ em là đối tượng được bảo vệ đặc biệt của xã hội. Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm hành vi quan hệ tình dục với người dưới 16 tuổi, nếu người đã thành niên mà quan hệ tình dục với người dưới 16 tuổi thì dù tự nguyện cũng là hành vi vi phạm pháp luật, người thực hiện hành vi này sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Còn đối với hành vi quan hệ tình dục với người chưa đủ 13 tuổi thì trong mọi trường hợp đều được xác định là hành vi hiếp dâm, đó là hành vi hiếp dâm trẻ em (hiếp dâm người dưới 16 tuổi).

Người thực hiện hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt nghiêm khắc. Với thông tin ban đầu thì rõ ràng tại thời điểm quan hệ tình dục, nạn nhân (bé gái lớp 7) chưa đủ 13 tuổi nên hành vi quan hệ tình dục với nạn nhân trong trường hợp này, dù là tự nguyện cũng là hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi.

Thông tin bước đầu xác định người quan hệ tình dục với bé gái lớp 7 này sinh năm 2006, thời điểm thực hiện hành vi quan hệ tình dục thì bạn trai này đã đủ 14 tuổi nên theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự thì nam thanh niên này đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật.

Điều 12 Bộ luật Hình sự quy định người từ đủ 14 tuổi trở lên chịu trách nhiệm hình sự với một số tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng, trong đó có tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. Bởi vậy trong trường hợp này hành vi có dấu hiệu cấu thành tội phạm của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo quy định tại Điều 142 Bộ luật Hình sự: Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.

Cụ thể tội danh và hình phạt được quy định như sau:

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 7 năm đến 15 năm:

a) Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ;

b) Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:

a) Có tính chất loạn luân;

b) Làm nạn nhân có thai;

c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;

d) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%;

đ) Đối với người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh;

e) Phạm tội 2 lần trở lên;

g) Đối với 2 người trở lên;

h) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Có tổ chức;

b) Nhiều người hiếp một người;

c) Phạm tội đối với người dưới 10 tuổi;

d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

đ) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;

e) Biết mình bị nhiễm HIV mà vẫn phạm tội;

g) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát.

Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm”.

Cơ quan điều tra sẽ làm rõ độ tuổi của bé gái trên cơ sở giấy khai sinh và các tài liệu khác có liên quan. Đồng thời cũng làm rõ độ tuổi của nam thanh niên này để xác định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự. Một tình tiết quan trọng của vụ án này là thời điểm thực hiện hành vi quan hệ tình dục đầu tiên diễn ra khi nào, khi đó độ tuổi của hai bên và mức độ nhận thức của hai bên như thế nào? Đây là những yếu tố quan trọng để xác định dấu hiệu cấu thành tội phạm của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.

Pháp luật quy định người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi quan hệ tình dục tự nguyện với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 18 tuổi thì không bị xử lý hình sự. Tuy nhiên nếu người từ đủ 14 tuổi mà quan hệ tình dục với người chưa đủ 13 tuổi thì dù tự nguyện vẫn có thể bị xử lý hình sự.

Trong vụ việc này, hành vi quan hệ tình dục có thể diễn ra nhiều lần phải kéo dài, ở nhiều độ tuổi khác nhau (dưới 13 tuổi, đủ 13 tuổi, dưới 14 tuổi, đủ 14 tuổi...). Cơ quan điều tra sẽ làm rõ số lần quan hệ tình dục và độ tuổi, ý chí của hai bên tại thời điểm thực hiện hành vi quan hệ tình dục qua mỗi lần sự việc diễn ra.

Theo đó nếu tại thời điểm thực hiện hành vi quan hệ tình dục nữ sinh lớp 7 đã đủ 13 tuổi và nam thanh niên chưa đủ 18 tuổi, hành vi quan hệ tình dục là tự nguyện thì những lần quan hệ tình dục này không bị xử lý hình sự. Chỉ có thời điểm nạn nhân chưa đủ 13 tuổi và bạn trai này đã đủ 14 tuổi thì mới có căn cứ để xử lý hình sự về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.

Trong trường hợp bị xử lý hình sự về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi thì nam sinh này có thể sẽ phải đối mặt với nhiều tình tiết định khung tăng nặng trách nhiệm hình sự như phạm tội nhiều lần (2 lần trở lên), làm nạn nhân có thai nên sẽ bị áp dụng khung hình phạt là phạt tù từ 12 năm đến 20 năm.

Theo thông tin ban đầu thì nam học sinh này chưa đủ 18 tuổi nên trường hợp bị xử lý hình sự sẽ được áp dụng quy định của pháp luật về người chưa đủ 18 tuổi phạm tội, theo đó người chưa đủ 18 tuổi phạm tội sẽ không bị áp dụng hình phạt tù chung thân, tử hình. Trong trường hợp áp dụng tù có thời hạn thì sẽ không quá 18 năm đối với người từ đủ 16 tuổi nhưng chưa đủ 18 tuổi, không quá 12 năm với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.

Trong trường hợp này, áp dụng hình phạt tù có thời hạn thì người dưới 18 tuổi chỉ bị áp dụng không quá 3/4 mức hình phạt theo khung hình phạt mà điều luật quy định nếu bị cáo là người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi và hình phạt tù không quá 1/2 mức hình phạt mà khung hình phạt quy định đối với người từ đủ 14 tuổi nhưng chưa đủ 16 tuổi.

Cụ thể, Bộ luật Hình sự quy định như sau: "Điều 101, Tù có thời hạn, mức phạt tù có thời hạn áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định như sau:

1. Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 18 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá ba phần tư mức phạt tù mà điều luật quy định;

2. Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 12 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá một phần hai mức phạt tù mà điều luật quy định.

"Điều 91 (Nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội) quy định: Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội. Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm.

Điều 98 Bộ luật Hình sự cũng quy định: "Người dưới 18 tuổi phạm tội chỉ bị áp dụng một trong các hình phạt sau đây đối với mỗi tội phạm: 1. Cảnh cáo. 2. Phạt tiền. 3. Cải tạo không giam giữ. 4. Tù có thời hạn".

Như vậy, nếu tại thời điểm thực hiện hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi mà bạn trai này chưa đủ 16 tuổi nhưng đã đủ 14 tuổi rồi thì mức hình phạt không quá 10 năm tù. Trường hợp tại thời điểm thực hiện hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi mà nam sinh này đã đủ 16 tuổi rồi nhưng chưa đủ 18 tuổi thì mức hình phạt sẽ không quá 15 năm tù. Chính sách hình sự với người dưới 18 tuổi phạm tội thể hiện sự khoan hồng nhân đạo của pháp luật, dựa trên các nguyên tắc của luật pháp quốc tế và thuần phong mỹ tục, tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa.

Đây là vụ việc hết sức đau lòng và cho thấy trách nhiệm của gia đình và nhà trường trong việc quản lý giáo dục con cái. Các em học sinh ở độ tuổi 13 đến 16 tuổi là độ tuổi dậy thì, phát triển nhanh chóng về tâm sinh lý, tuy nhiên mức độ nhận thức và hiểu biết còn hạn chế. Thời điểm dậy thì thì các em thường sống khép kín, hạn chế mối quan hệ giao tiếp với cha mẹ. Thậm chí nhiều trường hợp cha mẹ còn bị cắt đứt liên lạc, không thể tiếp xúc thường xuyên với con cái bởi con gái đang ở độ tuổi "nổi loạn".

Trong những tình huống này thì cha mẹ không thể kiểm soát được các mối quan hệ của con, cũng không nắm được các con suy nghĩ như thế nào, sinh hoạt và lối sống ra sao và những tiềm ẩn, rủi ro về cuộc sống luôn thường trực. Bởi vậy nếu các bậc phụ huynh mà không dành thêm thời gian, không quan tâm nhiều hơn với con gái ở tuổi dậy thì thì rất nguy hiểm. Các em có thể quan hệ tình dục trước hôn nhân, sa đà vào các tệ nạn xã hội hoặc tạo ra những tính cách lì lợm, bất cần, liều lĩnh dẫn đến thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.

Vụ việc này dù giải quyết như thế nào thì hậu quả để lại với bé gái lớp 7 cũng rất nặng nề. Cháu đang là trẻ em nhưng đã phải làm mẹ, không thể tự mình chăm sóc nuôi dạy đứa con nhỏ nên rất cần sự chung tay giúp đỡ của gia đình và cộng đồng xã hội.

Theo quy định của pháp luật thì cha đẻ của cháu bé có nghĩa vụ cấp dưỡng, tuy nhiên trong tình huống này thì nam sinh sẽ bị xử lý hình sự và có thể phải chấp hành một thời gian tù tương đối dài nên việc chăm sóc, thực hiện nghĩa vụ của người cha là rất khó khăn. Nếu hai bên gia đình không thông cảm, chia sẻ, cùng có trách nhiệm thì đứa trẻ sẽ gặp bất hạnh.

Liên hệ tư vấn Luật sư: 0936683699 - 0983951338