Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Luật sư Hà Thị Khuyên

Theo quy định pháp luật, cầm giữ tài sản là việc bên có quyền (sau đây gọi là bên cầm giữ) đang nắm giữ hợp pháp tài sản là đối tượng của hợp đồng song vụ được chiếm giữ tài sản trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ. Tại Điều 349 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định nghĩa vụ của bên cầm giữ. Theo đó, bên cầm giữ có những nghĩa vụ như sau:

Thứ nhất, giữ gìn, bảo quản tài sản cầm giữ.

Thứ hai, không được thay đổi tình trạng của tài sản cầm giữ.

Thứ ba, không được chuyển giao, sử dụng tài sản cầm giữ nếu không có sự đồng ý của bên có nghĩa vụ.

Thứ ba, giao lại tài sản cầm giữ khi nghĩa vụ đã được thực hiện.

Thứ tư, bồi thường thiệt hại nếu làm mất hoặc hư hỏng tài sản cầm giữ.

Thứ năm, bồi thường thiệt hại nếu làm mất hoặc hư hỏng tài sản cầm giữ.

Căn cứ xác lập cầm giữ tài sản là bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ khi đến hạn đã thoả thuận. Nói cách khác, quyền cầm giữ tài sản phát sinh khi có hành vi vi phạm nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ, pháp luật cho phép bên có quyền được cầm giữ tài sản của bên vi phạm nghĩa vụ mà không cầm xem xét đến việc nghĩa vụ không được thực hiện hoặc thực hiện không đúng là do nguyên nhân chủ quan hay khách quan. 

Bên cầm giữ có các nghĩa vụ, bảo quản, giữ gìn, không được thay đổi tình trạng tài sản cầm giữ, không được chuyển giao, sử dụng tài sản cầm giữ nếu không được bên có nghĩa vụ đồng ý. Các nghĩa vụ này tương ứng với các quyền của bên cầm giữ; Giao lại tài sản cầm giữ khi nghĩa vụ đã được thực hiện. bên có quyền cầm giữ tài sản để nhằm mục đích bảo đảm thực hiện nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ. Khi nghĩa vụ đã được thực hiện, bên cầm giữ phải trả lại tài sản cho bên có nghĩa vụ; Bồi thường thiệt hại nếu làm mất, hư hỏng tài sản. Bên cầm giữ tài sản có nghĩa vụ bảo quản tài sản. Do vậy, nếu làm hư hỏng, giảm sút giá trị của tài sản thì bên cầm giữ phải bồi thường thiệt hại. Cụ thể:

Theo quy định, kể từ thời điểm phát sinh quyền cầm giữ thì bên cầm giữ phải bảo quản tài sản, không được là hư hỏng, mất mát, giảm sút giá trị tài sản. Việc cầm giữ chỉ mang tính chất tạm thời, nhằm bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Trên thực tế, tài sản vẫn thuộc quyền của bên có nghĩa vụ, bên có nghĩa vụ mới thực sự là bên có quyền lợi liên quan trực tiếp đến tài sản. Vì vậy, trước khi bên có nghĩa vụ hoàn thành nghĩa vụ của mình, thì bên cầm giữ phải bảo quản, giữ gìn tài sản cần thận.

Trong thời hạn cầm giữ, bên cầm giữ phải đảm bảo tình trạng, chất lượng, công dụng của tài sản phải còn nguyên vẹn. Bên có nghĩa vụ mới là bên có quyền lợi trực tiếp từ tài sản, nếu bên cầm giữ lợi dụng quyền hạn của mình mà gây bất lợi cho tài sản cầm giữ thì sẽ làm ảnh hưởng đến lợi ích của bên có nghĩa vụ. Pháp luật quy định cầm giữ tài sản, hoặc bất kỳ biện pháp bảo đảm nào mà bên nhận bảo đảm được quyền chiếm giữ tài sản chỉ để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ, bảo vệ lợi ích của bên có quyền. Mà quyền lợi của bên này phụ thuộc vào việc thực hiện nghĩa vụ của bên kia, do đó, bên nhận bảo đảm cũng phải thực hiện nghĩa vụ của mình để đáp ứng quyền lợi của bên có quyền.

Theo quy định trên bên cầm giữ được sử dụng, khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản cầm giữ nếu bên có nghĩa vụ đồng ý. Đồng thời bên cầm giữ cũng không có quyền chuyển giao tài sản cầm giữ cho người khác dưới bất kỳ hình thức nào như: bán, tặng cho, dùng tài sản đảm bảo thực hiện nghĩa vụ khác… Vì bên cầm giữ, chỉ có quyền chiếm giữ tài sản, chứ không có quyền định đoạt tài sản đó, quyền định đoạt tài sản thuộc về chủ sở hữu hợp pháp của tài sản.

Khi bên có nghĩa vụ đã thực hiện nghĩa vụ, tức căn cứ cầm giữ không còn thì bên cầm giữ tất nhiên phải trả lại tài sản. Nếu trước khi nghĩa vụ của hợp đồng song vụ được hoàn thành, mà bên có nghĩa vụ hoặc bên có quyền liên quan vẫn đưa tài sản đang bị cầm giữ vào giao dịch thì bên cầm giữ không có nghĩa vụ phải giao tài sản, theo quy định tại khoản 2 Điều 47 Nghị định 21/2021/NĐ-CP quy định thi hành Bộ luật Dân sự về đảm bảo thực hiện nghĩa vụ. Trường hợp chủ sở hữu tài sản hoặc người có quyền khác đưa tài sản đang bị cầm giữ vào giao dịch dân sự thì bên cầm giữ không có nghĩa vụ giao tài sản cho bên tham gia giao dịch dân sự đó. Bên có nghĩa vụ biết rõ tài sản đang được đảm bảo thực hiện nghĩa vụ, nhưng vẫn cố tình đưa tài sản vào giao dịch trong thời hạn biện pháp bảo đảm đang có hiệu lực, vì vậy, bên cầm giữ không cần phải giao tài sản, đây hoàn toàn là do lỗi của bên mang nghĩa vụ. 

Bồi thường là trách nhiệm mà bên cầm giữ phải gánh chịu khi vi phạm các nghĩa vụ trên. Bất kỳ hành hành vi vi phạm nghĩa vụ nào của bên cầm giữ mà gây thiệt hại cho tài sản cầm giữ, thì đều phải gánh chịu hậu quả bất lợi từ hành vi đó. Nghĩa vụ bồi thường này có thể được bù trừ vào nghĩa vụ của bên mang nghĩa vụ trong hợp đồng song vụ.

Điều 349. Nghĩa vụ của bên cầm giữ

1. Giữ gìn, bảo quản tài sản cầm giữ.

2. Không được thay đổi tình trạng của tài sản cầm giữ.

3. Không được chuyển giao, sử dụng tài sản cầm giữ nếu không có sự đồng ý của bên có nghĩa vụ.

4. Giao lại tài sản cầm giữ khi nghĩa vụ đã được thực hiện.

5. Bồi thường thiệt hại nếu làm mất hoặc hư hỏng tài sản cầm giữ.

Liên hệ tư vấn luật sư: 0936683699 - 0983951338