Luật sư Hà Thị Khuyên

Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Tại Điều 317 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về thế chấp tài sản là việc bên thế chấp dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên nhận thế chấp. Tài sản này do bên thế chấp giữ hoặc thỏa thuận giao cho người thứ ba giữ tài sản thế chấp. Trong khi đó quyền và nghĩa vụ của người thứ ba giữ tài sản thế chấp được quy định tại Điều 324 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định quyền và nghĩa vụ của người thứ ba giữ tài sản thế chấp, cụ thể như sau:

Thứ nhất, người thứ ba giữ tài sản thế chấp có các quyền như được khai thác công dụng tài sản thế chấp, nếu có thỏa thuận; được trả thù lao và chi phí bảo quản, giữ gìn tài sản thế chấp, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Thứ hai, người thứ ba giữ tài sản thế chấp có các nghĩa vụ như bảo quản, giữ gìn tài sản thế chấp; nếu làm mất tài sản thế chấp, làm mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp thì phải bồi thường; không được tiếp tục khai thác công dụng tài sản thế chấp nếu việc tiếp tục khai thác có nguy cơ làm mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp; giao lại tài sản thế chấp cho bên nhận thế chấp hoặc bên thế chấp theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật.

Người thứ ba có quyền khai thác tài sản thế chấp, nếu có thỏa thuận, mục đích của thế chấp tài sản là tạo điều kiện cho bên thế chấp khai thác công dụng của tài sản đáp ứng nhu cầu cá nhân, nhu cầu sản xuất kinh doanh… cho nên nếu tài sản do người thứ ba giữ thì các bên có thể thỏa thuận người thứ ba sẽ sử dụng tài sản để thu hoa lợi, lợi tức để bù trừ vào chi phí giữ tài sản thế chấp.

Được trả thù lao và chi phí bảo quản, giữ gìn tài sản thế chấp, trừ trường hợp có thỏa thuận khác, việc giữ tài sản thế chấp sẽ làm phát sinh nghĩa vụ trông giữ, bảo quản tài sản thế chấp của bên thứ ba (bên giữ). Do đó, nguyên tắc mà Bộ Luật dân sự 2015 quy định là bên giữ được trả thù lao do công sức bỏ ra của bên giữ, chi phí khoản tiền cần được thanh toán vì đã bỏ ra để thực hiện việc bảo quản, gìn giữ tài sản. Trong trường hợp các bên có thỏa thuận khác, việc trả thù lao, chi phí bảo quản có thể không phải thực hiện.

Bảo quản, giữ gìn tài sản thế chấp, nếu làm mất, mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp thì phải bồi thường, loại nghĩa vụ này phù hợp đối với chủ thể thứ ba giữ tài sản nhưng chúng ta vẫn phải loại trừ cho người này khấu hao tự nhiên của tài sản thế chấp hoặc những rủi ro dẫn đến từ yếu tố khách quan hoặc từ các bên trong quan hệ thế chấp do tài sản thế chấp mang lại. Vì có những loại tài sản thế chấp đặc thù lại gắn liền với hợp đồng thế chấp có thời hạn dài.

Không được tiếp tục khai thác công dụng tài sản thế chấp nếu việc tiếp tục khai thác có nguy cơ làm mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp, Bộ luật Dân sự quy định nguyên tắc khi các bên áp dụng biện pháp thế chấp là bên giữ tài sản thế chấp được quyền khai thác giá trị sử dụng của tài sản để hưởng những hoa lợi, lợi tức từ tài sản là phù hợp với thực tế. Tuy nhiên, với trường hợp tài sản chuyển cho người thứ ba giữ, ngoài việc quy định họ cũng có quyền khai thác nếu có thỏa thuận nhưng sẽ phải dừng hoạt động này nếu việc tiếp tục khai thác có nguy cơ làm mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp cần ghi nhận thêm nghĩa vụ sửa chữa hư hỏng của tài sản thế chấp hoặc nghĩa vụ thông báo cho bên thế chấp, bên nhận thế chấp biết việc tài sản thế chấp có nguy cơ bị tiêu hủy, giảm sút giá trị… nếu không thực hiện nghĩa vụ này phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

Giao lại tài sản thế chấp cho bên nhận thế chấp hoặc bên thế chấp theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật, nghĩa vụ này được áp dụng trong trường hợp việc thế chấp chấm dứt hoặc xử lý tài sản thế chấp.

Như vậy, có thể thấy bên thứ ba có thể giữ tài sản trong trường hợp bên thế chấp cho thuê, cho mượn tài sản thế chấp… Hoặc trong một số trường hợp, đối với một số loại tài sản khi bên thế chấp giữ thì bên nhận thế chấp không kiểm soát được nếu bên thế chấp định đoạt, hoặc tài sản thế chấp phải bảo quản riêng… trường hợp này các bên có thể thỏa thuận gửi người thứ ba giữ, người thứ ba là bên có nghĩa vụ trong hợp đồng gửi giữ tài sản. (Nguyễn Văn Cừ - Trần Thị Huệ, 2017, Bình luận khoa học Bộ luật Dân sự năm 2015 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb Công an nhân dân).

Điều 324. Quyền và nghĩa vụ của người thứ ba giữ tài sản thế chấp

1. Người thứ ba giữ tài sản thế chấp có các quyền sau đây:

a) Được khai thác công dụng tài sản thế chấp, nếu có thỏa thuận;

b) Được trả thù lao và chi phí bảo quản, giữ gìn tài sản thế chấp, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

2. Người thứ ba giữ tài sản thế chấp có các nghĩa vụ sau đây:

a) Bảo quản, giữ gìn tài sản thế chấp; nếu làm mất tài sản thế chấp, làm mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp thì phải bồi thường;

b) Không được tiếp tục khai thác công dụng tài sản thế chấp nếu việc tiếp tục khai thác có nguy cơ làm mất giá trị hoặc giảm sút giá trị của tài sản thế chấp;

c) Giao lại tài sản thế chấp cho bên nhận thế chấp hoặc bên thế chấp theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật.

Liên hệ tư vấn luật sư: 0936683699 - 0983951338