Luật sư Hà Thị Khuyên

Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Theo quy định pháp luật, chấm dứt nghĩa vụ được hiểu là việc một người có nghĩa vụ phải giao một tài sản hoặc thực hiện một công việc nhằm đáp ứng lợi ích của bên có quyền sẽ không phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ. Việc chấm dứt nghĩa vụ sẽ giải phóng cho bên có nghĩa vụ không phải tiếp tục thực hiện một nghĩa vụ mà không bị xem là vi phạm pháp luật, và không phải chịu bất kỳ chế tài nào. Nghĩa vụ chấm dứt đồng nghĩa với việc chấm dứt mối quan hệ nghĩa vụ đã được các bên xác lập trước đó, theo đó, bên có quyền không có quyền yêu cầu thực hiện nghĩa vụ, bên có nghĩa vụ cũng không cần tiếp tục thực hiện nghĩa vụ với bên có quyền.

Tại Điều 372 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về căn cứ chấm dứt nghĩa vụ. Theo đó, nghĩa vụ chấm dứt trong trường hợp sau đây:

- Nghĩa vụ được hoàn thành;

- Theo thỏa thuận của các bên;

- Bên có quyền miễn việc thực hiện nghĩa vụ;

- Nghĩa vụ được thay thế bằng nghĩa vụ khác;

- Nghĩa vụ được bù trừ;

- Bên có quyền và bên có nghĩa vụ hòa nhập làm một;

- Thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ đã hết;

- Bên có nghĩa vụ là cá nhân chết hoặc là pháp nhân chấm dứt tồn tại mà nghĩa vụ phải do chính cá nhân, pháp nhân đó thực hiện;

- Bên có quyền là cá nhân chết mà quyền yêu cầu không thuộc di sản thừa kế hoặc là pháp nhân chấm dứt tồn tại mà quyền yêu cầu không được chuyển giao cho pháp nhân khác;

- Vật đặc định là đối tượng của nghĩa vụ không còn và được thay thế bằng nghĩa vụ khác;

- Trường hợp khác do luật quy định.

Nghĩa vụ được hoàn thành: Nghĩa vụ được coi là hoàn thành khi bên có nghĩa vụ đã thực hiện xong toàn bộ nghĩa vụ theo thỏa thuận của các bên hoặc theo quy định của pháp luật. Nghĩa vụ cũng được coi là hoàn thành khi bên có nghĩa vụ thực hiện được một phần nghĩa vụ nhưng phần còn lại được bên có quyền miễn việc thực hiện nghĩa vụ. Nếu đối tượng của nghĩa vụ là tài sản mà người có quyền chậm tiếp nhận thì nghĩa vụ cũng coi là hoàn thành khi bên có nghĩa vụ gửi giữ tài sản đó tại nơi nhận gửi giữ theo quy định của pháp luật.

Theo thỏa thuận của các bên: Là sự thống nhất ý chí của các bên về việc chẫm dứt nghĩa vụ. Nghĩa vụ sẽ chấm dứt kể từ thời điểm thỏa thuận của các bên có hiệu lực pháp luật. Xuất phát từ nguyên tắc tự do, tự nguyện cam kết thỏa thuận trong việc xác lập, thực hiện cũng như chấm dứt các quyền, nghĩa vụ dân sự của các chủ thể, pháp luật cho phép các bên có thể thỏa thuận để chấm dứt nghĩa vụ dân sự bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, việc thỏa thuận đó không được gây thiệt hại đến lợi ích Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích họp pháp của các chủ thể khác.

Bên có quyền miễn việc thực hiện nghĩa vụ: Là việc thể hiện ý chí của bên mang quyền trong quan hệ nghĩa vụ về việc không yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ. Quan hệ nghĩa vụ sẽ chấm dứt kể từ thời điểm người có quyền miễn việc thực hiện nghĩa vụ.

Nghĩa vụ được thay thế bằng nghĩa vụ khác: Khi các bên thỏa thuận thay thế nghĩa vụ ban đầu bằng nghĩa vụ khác thì nghĩa vụ ban đầu chấm dứt đồng thời phát sinh quan hệ nghĩa vụ mới.

Nghĩa vụ được bù trừ: Là việc hai bên cùng có nghĩa vụ cùng loại đến thời hạn thì bù trừ nghĩa vụ cho nhau. Khi nghĩa vụ được bù trừ mà đối tượng của nghĩa vụ có sự chênh lệch về giá trị thì các bên phải thanh toán cho nhau phần giá trị chênh lệch. Khi nghĩa vụ được bù trừ thì quan hệ nghĩa vụ chấm dứt.

Bên có quyền và bên có nghĩa vụ hòa nhập làm một: Là trường hợp bên có nghĩa vụ trong quan hệ nghĩa vụ lại trở thành người có quyền đối với nghĩa vụ đó.

Thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ dân sự đã hết: Khi thời hạn pháp luật quy định cho bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ đã hết thì theo quy định của pháp luật chủ thể mang nghĩa vụ sẽ không phải thực hiện nghĩa vụ nữa và nghĩa vụ chấm dứt kể từ thời điểm kết thúc của thời hạn.

Bên có nghĩa vụ là cá nhân chết hoặc là pháp nhân chấm dứt tồn tại mà nghĩa vụ phải do chính cá nhân, pháp nhân đó thực hiện: Đây thường là nghĩa vụ gắn với nhân thân của người có nghĩa vụ hoặc theo thỏa thuận của các bên thì nghĩa vụ phải do chính chủ thể mang nghĩa vụ thực hiện thì khi bên có nghĩa vụ là cá nhân chết hoặc pháp nhân chấm dứt tồn tại thì nghĩa vụ sẽ chấm dứt. Ví dụ: Nghĩa vụ cấp dưỡng chấm dứt khi bên cấp dưỡng chết.

Bên có quyền là cá nhân chết mà quyền yêu cầu không thuộc di sản thừa kế hoặc là pháp nhân chấm dứt tồn tại mà quyền yêu cầu không được chuyển giao cho pháp nhân khác. Ngược lại với căn cứ trên thì trong trường hợp này bên chấm dứt tư cách chủ thể lại là bên mang quyền. Trong trường hợp quyền yêu cầu gắn với nhân thân của cá nhân hoặc pháp nhân mà theo quy định của pháp luật hoặc theo thỏa thuận của các bên khi cá nhân chết hoặc pháp nhân chấm dứt quyền yêu cầu đó không thể để lại thừa kế hoặc không thể chuyển giao thì quan hệ nghĩa vụ cũng chấm dứt.

Vật đặc định là đối tượng của nghĩa vụ không còn và được thay thế bằng nghĩa vụ khác. Do vật đặc định là vật phân biệt được với vật khác bằng những đặc điểm riêng về ký hiệu, hình dáng, màu sắc, chất liệu, đặc tính, vị trí... nên vật đặc định không thể thay thể cho nhau. Khi các bên có nghĩa vụ chuyển giao vật đặc định thì phải giao đúng vật đó và khi vật đặc định không còn thì nghĩa vụ chuyển giao vật đặc định sẽ chấm dứt. Tuy nhiên, trong trường hợp này các bên có thể thỏa thuận thay thế bằng nghĩa vụ khác. Nếu không thỏa thuận được thì bên có nghĩa vụ giao vật sẽ phải thanh toán giá trị của vật và bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

Trường hợp khác do luật quy định: Là những trường hợp pháp luật dự liệu mà khi các trường hợp này xảy ra thì nghĩa vụ không thể được thực hiện mà phải chấm dứt theo quy định của pháp luật như phá sản hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Điều 372. Căn cứ chấm dứt nghĩa vụ

Nghĩa vụ chấm dứt trong trường hợp sau đây:

1. Nghĩa vụ được hoàn thành;

2. Theo thỏa thuận của các bên;

3. Bên có quyền miễn việc thực hiện nghĩa vụ;

4. Nghĩa vụ được thay thế bằng nghĩa vụ khác;

5. Nghĩa vụ được bù trừ;

6. Bên có quyền và bên có nghĩa vụ hòa nhập làm một;

7. Thời hiệu miễn trừ nghĩa vụ đã hết;

8. Bên có nghĩa vụ là cá nhân chết hoặc là pháp nhân chấm dứt tồn tại mà nghĩa vụ phải do chính cá nhân, pháp nhân đó thực hiện;

9. Bên có quyền là cá nhân chết mà quyền yêu cầu không thuộc di sản thừa kế hoặc là pháp nhân chấm dứt tồn tại mà quyền yêu cầu không được chuyển giao cho pháp nhân khác;

10. Vật đặc định là đối tượng của nghĩa vụ không còn và được thay thế bằng nghĩa vụ khác;

11. Trường hợp khác do luật quy định.

Liên hệ tư vấn luật sư: 0936683699 - 0983951338