Phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015 (Điều 1)
05/06/2024
Hủy bỏ quyết định tuyên bố chết (Điều 73)
Bộ luật Dân sự có dự liệu và quy định cách thức giải quyết khi vấn đề này xảy ra. Khi đó, quyết định tuyên bố chết có thể bị hủy bỏ. Quy định của pháp luật về hậu quả pháp lý về quan hệ nhân thân và tài sản của người bị tuyên bố chết còn sống trở về còn một số vướng mắc, bất cập, tác giả chia sẻ và đề xuất, kiến nghị hoàn thiện.
Khi một người biệt tích quá lâu khỏi nơi cư trú và không thể xác định người đó còn sống hay đã chết thì việc biệt tích đó làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của những người liên quan trong các giao dịch dân sự với người đó. Vì thế pháp luật có quy định về “cái chết pháp lý” của người biệt tích để tạm dừng hoặc chấm dứt tư cách chủ thể của cá nhân nhằm giải quyết các quan hệ về nhân thân và tài sản của người đó, đó là “Tuyên bố cá nhân chết”.
Có thể đưa ra khái niệm tuyên bố cá nhân chết là việc Tòa án xác định cái chết của cá nhân theo yêu cầu của người có quyền khi có đủ điều kiện luật định thông qua việc ra quyết định tuyên bố cá nhân đó là đã chết. Tuyên bố này của Tòa án làm chấm dứt tư cách chủ thể của một người về mặt pháp lý, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người có quyền và lợi ích liên quan. Cũng bằng tuyên bố này, các quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản của người bị tuyên bố chết sẽ có những tác động đáng kể. Trong trường họp sau khi Tòa án ra quyết định tuyên bố một người là đã chết, mà sau một thời gian người đó trở
Về hoặc có tin tức xác thực rằng người đó vẫn còn sống, thì theo yêu cầu của người đó hoặc những người có quyền, lợi ích liên quan, Tòa án sẽ ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố chết theo khoản 1 Điều 73 Bộ luật Dân sự năm 2015. Đây là việc làm cần thiết về mặt pháp lý để bảo đảm quyền lợi của người bị tuyên bố chết về quan hệ nhân thân, quan hệ tài sản của người đó khi người đó trở về. Vậy khi cá nhân bị tuyên bố chết trở về thì thủ tục đàu tiên chính là huỷ bỏ quyết định tuyên bố cá nhân này đã chết và dẫn đến những hệ quả cụ thể:
Về tư cách chủ thể: Nếu như tuyên bố chết có hiệu lực pháp lý thì làm chấm dứt tư cách chủ thể của cá nhân này thì huỷ bỏ quyết định tuyên bố cá nhân chết sẽ khôi phục lại tư cách chủ thể cho cá nhân tại thời điểm chấm dứt tư cách cá nhân của người này.
Về quan hệ nhân thân: Các quan hệ nhân thân của người bị tuyên bố chết cũng được khôi phục. Đặc biệt trong quan hệ hôn nhân và gia đình của người bị tuyên bố chết. Khi Tòa án ra quyết định hủy bỏ tuyên bố một người là đã chết mà vợ hoặc chồng của người đó chưa kết hôn với người khác thì quan hệ hôn nhân được khôi phục kể từ thời điểm kết hôn, trừ các trường hợp vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã kết hôn với người khác thì việc kết hôn đó vẫn có hiệu lực pháp luật theo khoản 1 Điều 67 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014. Trên thực tế đã có nhiều trường hợp người biệt tích trở về và vợ hoặc chồng của người đó đã kết hôn với người khác, người bị tuyên bố chết trở về đã có khiếu nại mong muốn người vợ hoặc chồng đó quay lại chung sống với mình. Tuy nhiên việc này là trái với quy định của pháp luật và người đó không có quyền yêu cầu vợ hoặc chồng cũ của mình trở về chung sống với mình nên quan hệ hôn nhân trước đó không thể khôi phục.
Về quan hệ tài sản: Khi một người bị tuyên bố là đã chết thì tài sản của họ được chia thừa kế theo quy định của pháp luật. Do đó, nếu người bị tuyên bố là đã chết trở về có quyền yêu cầu những người đã nhận tài sản thừa kế trả lại phần giá trị tài sản hiện còn trong khối di sản thừa kế được nhận trước đó. Trường hợp người thừa kế của người bị tuyên bố là đã chết biết người này còn sống mà cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế thì người đó phải hoàn trả toàn bộ tài sản đã nhận, kể cả hoa lợi, lợi tức. Nếu gây thiệt hại cho khối tài sản thì phải bồi thường cho phần giá trị thiệt hại này. Nội dung này được ghi nhận tại khoản 3 Điều 73 Bộ luật Dân sự năm 2015.
Khi Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết thì quan hệ tài sản giữa vợ hoặc chồng được giải quyết theo quy định của Bộ luật Dân sự và Luật Hôn nhân và Gia đình. Theo đó, trong trường hợp hôn nhân được khôi phục thì quan hệ tài sản được khôi phục kể từ thời điểm quyết định của Tòa án hủy bỏ tuyên bố vợ, chồng là đã chết có hiệu lực. Tài sản do vợ, chồng có được kể từ thời điểm quyết định của Tòa án về việc tuyên bố chồng, vợ là đã chết có hiệu lực là tài sản riêng của người đó. Trong trường hợp hôn nhân không được khôi phục thì tài sản có được trước khi quyết định của Tòa án về việc tuyên bố vợ, chồng là đã chết có hiệu lực mà chưa chia được giải quyết như chia tài sản khi ly hôn.
Trình tự thủ tục hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết được thực hiện theo quy định tại Điều 395 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015. Theo đó, trường hợp chấp nhận đơn yêu cầu thì Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết; trong quyết định này, Tòa án phải quyết định về hậu quả pháp lý của việc hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết theo quy định của Bộ luật Dân sự.
Điều 73. Hủy bỏ quyết định tuyên bố chết
1. Khi một người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực là người đó còn sống thì theo yêu cầu của người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó là đã chết.
2. Quan hệ nhân thân của người bị tuyên bố là đã chết được khôi phục khi Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó là đã chết, trừ trường hợp sau đây:
a) Vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã được Tòa án cho ly hôn theo quy định tại khoản 2 Điều 68 của Bộ luật này thì quyết định cho ly hôn vẫn có hiệu lực pháp luật;
b) Vợ hoặc chồng của người bị tuyên bố là đã chết đã kết hôn với người khác thì việc kết hôn đó vẫn có hiệu lực pháp luật.
3. Người bị tuyên bố là đã chết mà còn sống có quyền yêu cầu những người đã nhận tài sản thừa kế trả lại tài sản, giá trị tài sản hiện còn.
Trường hợp người thừa kế của người bị tuyên bố là đã chết biết người này còn sống mà cố tình giấu giếm nhằm hưởng thừa kế thì người đó phải hoàn trả toàn bộ tài sản đã nhận, kể cả hoa lợi, lợi tức; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.
4. Quan hệ tài sản giữa vợ và chồng được giải quyết theo quy định của Bộ luật này, Luật hôn nhân và gia đình.
5. Quyết định của Tòa án hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.
Văn phòng Luật sư Nhân Chính
Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338
-
-
Áp dụng Bộ luật dân sự (Điều 4)
05/06/2024 -
Áp dụng tập quán (Điều 5)
05/06/2024 -
Áp dụng tương tự pháp luật (Điều 6)
05/06/2024 -
Căn cứ xác lập quyền dân sự (Điều 8)
04/06/2024 -
Thực hiện quyền dân sự (Điều 9)
04/06/2024
