Phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015 (Điều 1)
05/06/2024
Quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, thân thể (Điều 33)
Tính mạng, sức khỏe, thân thể của cá nhân là những yếu tố quan trọng hàng đầu và vô giá đối với mỗi người. Do đó, quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, thân thể của cá nhân là quyền nhân thân cơ bản, được ưu tiên quan tâm và bảo vệ từ phía Nhà nước và các cơ quan có thẩm quyền.
Quyền sống là một quyền nhân thân được ghi nhận lần đầu tiên trong Bộ luật Dân sự năm 2015 so với các Bộ luật Dân sự trước đó. Việc ghi nhận này nhằm tương thích với sự bổ sung tại Điều 19 Hiến pháp năm 2013 về quyền sống của cá nhân, cụ thể "Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật".
Bên cạnh quyền sống, cá nhân có quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, thân thể, quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe. Giữa quyền sống và quyền bất khả xâm phạm về tính mạng có mối liên quan mật thiết với nhau. Một cá nhân có quyền sống thì đương nhiên loại trừ các hành vi xâm phạm đến tính mạng, vi phạm đến quyền sống của cá nhân; ngược lại, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng là cơ sở, điều kiện quan trọng để cá nhân được bảo đảm quyền sống.
Mọi cá nhân trong xã hội, không phân biệt giới tính, giàu nghèo, địa vị xã hội đều được bình đằng trước pháp luật trong việc bảo vệ tính mạng, thân thể, sức khỏe của mình. Việc xâm phạm đến những yếu tố này gây ra thiệt hại cho người bị xâm phạm là cơ sở phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của người có hành vi xâm phạm.
Tại Điều 590, Điều 591 Bộ luật Dân sự năm 2015, khi một người gây thiệt hại trái pháp luật đến sức khỏe, tính mạng của người khác thì có trách nhiệm phải bồi thường thiệt hại cho người bị thiệt hại. Trong trường hợp hành vi gây thiệt hại có tính chất nguy hiểm cho xã hội, đã cấu thành tội phạm thì người gây thiệt hại còn có thể phải chịu chế tài hình sự đối với hành vi của mình.
Quyền được bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe, thân thể còn thể hiện trong trường hợp cá nhân bị tai nạn hoặc bệnh tật mà tính mạng bị đe dọa. Trong trường hợp này, người phát hiện ra cá nhân đang gặp nạn phải có trách nhiệm đưa cá nhân gặp nạn đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hoặc yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức khác có điều kiện đưa nạn nhân đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh nơi gần nhất.
Cơ sở y tế có trách nhiệm tiếp nhận cá nhân gặp nạn và có trách nhiệm sử dụng mọi phương tiện và khả năng hiện có để thực hiện việc cứu chữa cho nạn nhân theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh. Quy định này được đặt ra là hoàn toàn phù hợp trong bối cảnh hiện nay khi các giá trị đạo đức đang bị suy giảm nghiêm trọng và sự vô cảm trước tính mạng của người khác ngày càng gia tăng.
Trong hoạt động chữa bệnh, quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn tính mạng, sức khỏe, thân thể thể hiện qua các yêu cầu:
(1) Nếu áp dụng phương pháp chữa bệnh mới trên cơ thể cá nhân thì phải được sự đồng ý của cá nhân đó. Với sự phát triển và hiện đại hóa của y học, ngày càng có nhiều các phương pháp chữa bệnh mới được áp dụng. Đồng thời với đó là các thử nghiệm y học cần thiết.
Phương pháp chữa bệnh mới là những phương pháp lần đầu hoặc chưa được áp dụng rộng rãi, kết quả của phương pháp chữa bệnh chưa được khẳng định qua thời gian, đó đó, việc áp dụng phương pháp chữa bệnh mới có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe, thân thể người bệnh. Vì lẽ đó, việc áp dụng các phương pháp chữa bệnh mới hoặc các thử nghiệm y học phải được sự đồng ý của người bệnh.
(2) Nếu thực hiện việc gây mê, mổ, cắt bỏ, cấy ghép bộ phận của cơ thể phải được sự đồng ý của người đó. Đây là những hoạt động tác động trực tiếp lên cơ thể người, có thể gây ra nguy cơ thiệt hại lớn về tính mạng, sức khỏe, thân thể người bệnh, do đó, cần được sự đồng ý của người bệnh.
Trong những trường hợp cần có sự đồng ý của cá nhân nêu trên những cá nhân là người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức và làm chủ hành vi hoặc là bệnh nhân bất tỉnh thì phải được cha, mẹ, vợ, chồng, con đã thành niên hoặc người giám hộ của cá nhân đó đồng ý.
Trường hợp đặc biệt, có nguy cơ đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân mà không chờ được ý kiến của những người trên thì phải có quyết định của người có thẩm quyền của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Quy định này xuất phát từ lợi ích của chính người bệnh, đảm bảo được việc cứu chữa khẩn cấp, ngay tức thì cho nạn nhân.
Thân thể của một cá nhân được bảo đảm an toàn, toàn vẹn cả khi cá nhân còn sống hay đã chết. Nguyên tắc này xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau như: tâm linh, phong tục, tập quán và đồng thời xuất phát từ quyền của con người. Sự tôn trọng thi thể của cá nhân thể hiện ở việc thi thể của cá nhân được bảo đảm sự toàn vẹn thông qua các cơ chế bảo vệ của dân sự, hình sự.
Tử thi của cá nhân chỉ được khám nghiệm trong các trường hợp:
(1) Cá nhân đã đồng ý cho việc khám nghiệm tử thi của mình trước khi cá nhân đó chết. Đây là trường hợp không phổ biến trên thực tế vì không mấy cá nhân dự liệu được cái chết của mình có bất thường để làm yêu cầu khám nghiệm tử thi cho chính bản thân mình khi họ còn sống;
(2) Cha, mẹ, vợ, chồng, con đã thành niên hoặc người giám hộ của cá nhân đồng ý cho khám nghiệm tử thi của cá nhân khi không có ý người quá cố trước khi người đó chết;
(3) Trong trường hợp cần thiết, theo quy định của pháp luật, căn cứ trên quyết định của người đứng đầu cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hoặc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Hiện nay việc khám nghiệm tử thi đóng một vai trò quan trọng, đặc biệt trong hoạt động điều tra hình sự; việc khám nghiệm tử thi giúp các cơ quan điều tra xác định thời điểm chết, nguyên nhân chết, thậm chí thu thập chứng cứ… Qua đó, nhằm xác định sự thật khách quan, tìm kiếm hung thủ cũng như giải quyết vụ án theo quy định pháp luật.
Điều 33. Quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, thân thể
1. Cá nhân có quyền sống, quyền bất khả xâm phạm về tính mạng, thân thể, quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật.
2. Khi phát hiện người bị tai nạn, bệnh tật mà tính mạng bị đe dọa thì người phát hiện có trách nhiệm hoặc yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức khác có điều kiện cần thiết đưa ngay đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh nơi gần nhất; cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có trách nhiệm thực hiện việc khám bệnh, chữa bệnh theo quy định của pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh.
3. Việc gây mê, mổ, cắt bỏ, cấy ghép mô, bộ phận cơ thể người; thực hiện kỹ thuật, phương pháp khám, chữa bệnh mới trên cơ thể người; thử nghiệm y học, dược học, khoa học hay bất cứ hình thức thử nghiệm nào khác trên cơ thể người phải được sự đồng ý của người đó và phải được tổ chức có thẩm quyền thực hiện.
Trường hợp người được thử nghiệm là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc là bệnh nhân bất tỉnh thì phải được cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên hoặc người giám hộ của người đó đồng ý; trường hợp có nguy cơ đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân mà không chờ được ý kiến của những người nêu trên thì phải có quyết định của người có thẩm quyền của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.
4. Việc khám nghiệm tử thi được thực hiện khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Có sự đồng ý của người đó trước khi chết;
b) Có sự đồng ý của cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên hoặc người giám hộ nếu không có ý kiến của người đó trước khi chết;
c) Theo quyết định của người đứng đầu cơ sở khám bệnh, chữa bệnh hoặc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp luật quy định.
Văn phòng Luật sư Nhân Chính
Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338
-
-
Áp dụng Bộ luật dân sự (Điều 4)
05/06/2024 -
Áp dụng tập quán (Điều 5)
05/06/2024 -
Áp dụng tương tự pháp luật (Điều 6)
05/06/2024 -
Căn cứ xác lập quyền dân sự (Điều 8)
04/06/2024 -
Thực hiện quyền dân sự (Điều 9)
04/06/2024
