Theo quy định tại Khoản 1 Điều 36 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân có quyền xác định lại giới tính. Pháp luật Việt Nam hiện nay cho phép thực hiện việc xác định lại giới tính trong 2 trường hợp: (1) Khuyết tật bẩm sinh về giới tính: là những bất thường ở bộ phận sinh dục của một người ngay từ khi mới sinh ra, biểu hiện ở một trong các dạng như nữ lưỡng giới giả nam, nam lưỡng giới giả nữ hoặc lưỡng giới thật; (2) Giới tính chưa được định hình chính xác: là những trường hợp chưa thể phân biệt được một người là nam hay nữ xét về cả bộ phận sinh dục và nhiễm sắc thể giới tính.
Điều kiện để có quyền xác định lại giới tính:
Điều 36 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định cá nhân có quyền xác định lại giới tính. Xác định lại giới tính là một quyền nhân thân của cá nhân; là việc can thiệp y học của cơ quan chuyên môn có thẩm quyền nhằm làm rõ giới tính; trả lại giới tính thực cho cá nhân khi người này bị khuyết tật bẩm sinh; hoặc chưa định hình chính xác về giới tính của mình.
Từ quy định trên có thể thấy, điều kiện để việc xác định lại giới tính là chỉ những cá nhân nào rơi vào một trong hai trường hợp là bị khuyết tật bẩm sinh về giới tính; hoặc chưa định hình chính xác về giới tính thì mới có quyền xác định lại giới tính; còn những người đã hoàn thiện về giới tính thì không đặt ra quyền này. Đây là một quyền nhân thân có điều kiện. Điều này thể hiện ở chỗ, một người chỉ được quyền yêu cầu xác định lại giới tính khi họ có khuyết tật bẩm sinh về giới tính; hoặc giới tính chưa được định hình chính xác. Khi đáp ứng được một trong hai điều kiện trên họ mới có quyền yêu cầu y học xác định lại giới tính cho mình.
Việc xác định lại giới tính không đồng nghĩa với việc thay đổi giới tính một cách tùy tiện; mà chỉ trong khuôn khổ pháp luật cho phép. Điều này hoàn toàn phù hợp với truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc ta và tình hình phát triển kinh tế - xã hội nước ta hiện nay.
Nguyên tắc quyền xác định lại giới tính:
Thứ nhất, bảo đảm mỗi người được sống đúng giới tính của mình.
Thứ hai, việc xác định lại giới tính phải được tiến hành trên nguyên tắc tự nguyện; khách quan; trung thực; khoa học và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc đã xác định lại giới tính.
Thứ ba, giữ bí mật về các thông tin liên quan đến người được xác định lại giới tính; trừ trường hợp có văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu cung cấp hồ sơ phục vụ cho kiểm tra; thanh tra; điều tra; truy tố và xét xử liên quan đến việc xác định lại giới tính.
Hậu quả pháp lý của việc xác định lại giới tính:
Cá nhân sau khi được xác định lại giới tính có thể phát sinh; thay đổi hay chấm dứt một số quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm trong một số trường hợp sau: Người sau khi được xác định lại giới tính được cải chính hộ tịch; Người sau khi được xác định lại giới tính có quyền được thay đổi họ, tên của mình; Người sau khi được xác định lại giới tính được xây dựng gia đình; nhận con nuôi theo quy định của pháp luật; Người được xác định lại giới tính sẽ dẫn tới sự thay đổi trong một số quyền và nghĩa vụ dân sự; Người sau khi được xác định lại giới tính vẫn được đảm bảo các quyền về thừa kế; quan hệ với con cái…
Hồ sơ đề nghị xác định lại giới tính, gồm:
- Đơn đề nghị xác định lại giới tính theo mẫu.
- Bản sao hợp lệ giấy khai sinh hoặc chứng minh nhân dân hoặc sổ hộ khẩu hoặc hộ chiếu.
Lưu ý: Trường hợp xác định lại giới tính cho người chưa đủ 16 tuổi thì cha, mẹ hoặc người giám hộ của người đó phải có đơn đề nghị. Trường hợp xác định lại giới tính cho người từ đủ 16 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi thì trong đơn đề nghị phải có chữ ký của cha, mẹ hoặc người giám hộ của người đó.
Điều 36. Quyền xác định lại giới tính
1. Cá nhân có quyền xác định lại giới tính.
Việc xác định lại giới tính của một người được thực hiện trong trường hợp giới tính của người đó bị khuyết tật bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác mà cần có sự can thiệp của y học nhằm xác định rõ giới tính.
2. Việc xác định lại giới tính được thực hiện theo quy định của pháp luật.
3. Cá nhân đã thực hiện việc xác định lại giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được xác định lại theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan.
Văn phòng Luật sư Nhân Chính
Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338