Phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015 (Điều 1)
05/06/2024
Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm (Điều 591)
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một loại trách nhiệm dân sự, theo đó, người vi phạm nghĩa vụ pháp lý gây tổn hại cho người khác phải bồi thường những tổn thất do mình gây ra mà giữa người có hành vi trái pháp luật gây thiệt hại và người bị thiệt hại không giao kết hợp đồng hoặc có hợp đồng nhưng hành vi gây thiệt hại không thuộc hành vi thực hiện hợp đồng. Vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được quy định tại Chương XX của Bộ luật Dân sự năm 2015 từ Điều 584 đến Điều 608. Hành vi gây thiệt hại có thể được thực hiện bởi bất kỳ chủ thể nào trong xã hội nhưng không phải chủ thể nào cũng có khả năng thực hiện việc bồi thường, việc thực hiện nghĩa vụ bồi thường còn phụ thuộc vào năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của từng chủ thể.
Tại Điều 591 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm. Theo đó, thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm: Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm theo quy định tại Điều 590 Bộ luật Dân sự; Chi phí hợp lý cho việc mai táng; Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng; Thiệt hại khác do luật quy định. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp tính mạng của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại khoản 1 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại, nếu không có những người này thì người mà người bị thiệt hại đã trực tiếp nuôi dưỡng, người đã trực tiếp nuôi dưỡng người bị thiệt hại được hưởng khoản tiền này. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có tính mạng bị xâm phạm không quá một trăm lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
(1) Thiệt hại về vật chất: Thiệt hại về vật chất bao gồm những tổn thất có thể tính toán cụ thể bằng các đơn vị đo lường; thiệt hại vật chất do xâm phạm đến tính mạng của chủ thể khác gồm:
- Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm, từ thời điểm xảy ra hành vi gây thiệt hại đến khi người bị thiệt hại chết là một quãng thời gian không thể xác định trước. Người bị thiệt hại có thể chết ngay sau khi người gây thiệt hại có hành vi gây thiệt hại, nhưng cũng có thể giữa hai thời điểm đó là một quãng thời gian nhất có thể là vài năm, vài tháng, hoặc vài ngày… Cho nên trước khi người bị thiệt hại chết, người gây thiệt hại vẫn phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do xâm phạm đến sức khỏe của họ, gồm: Chi phí cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe và chức năng bị mất, bị giảm sút của người thiệt hại; thu nhập thực tế bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại; chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị; chi phí hợp lý cho việc chăm sóc người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại mất khả năng lao động.
- Chi phí hợp lý cho việc mai táng, chi phí mai táng là những khoản chi liên quan đến cái chết của nạn nhân, dùng để tổ chức tang lễ, khoản chi phí này là căn cứ để xác định thiệt hại do xâm phạm đến tính mạng, nếu không có hành vi xâm phạm đến tính mạng của người gây thiệt hại thì người bị thiệt hại không phải chết, cũng không làm phát sinh chi phí này; việc mai táng có sự khác nhau giữa các vùng miền, phù hợp với phong tục, tập quán của từng nơi. Vì thế không thể xác định cụ thể chi phí mai táng chung mà tùy vào từng trường hợp mức bồi thường có thể khác nhau; người gây thiệt hại phải bồi thường đúng, đầy đủ, kịp thời chi phí mai táng sao cho phù hợp với phong tục, tập quán nơi nạn nhân sinh sống và tổ chức tang lễ.
- Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng, nghĩa vụ cấp dưỡng phát sinh giữa những người có quan hệ thân thiết, gần gũi như cha mẹ với con cái, cháu chắt với ông bà, con cái với cha mẹ… Người được cấp dưỡng là những người không có khả năng lao động, cuộc sống của họ phụ thuộc vào tiền cấp dưỡng, có thể nói cấp dưỡng là nguồn sống duy nhất của họ; pháp luật quy định tiền cấp dưỡng là một trong những căn cứ dùng để xác định thiệt hại do xâm phạm đến tính mạng; nếu người chết là người có nghĩa vụ cấp dưỡng thì người gây thiệt hại phải bồi thường cả khoản tiền cấp dưỡng mà đáng lẽ ra người đã chết phải thực hiện.
- Thiệt hại khác do pháp luật quy định, liên quan đến tính mang của con người có thể làm phát sinh những thiệt hại khác phụ thuộc vào từng trường hợp, mà pháp luật không thể liệt kê hết tất cả, nên quy định này là quy định mở rộng bao hàm các trường hợp còn lại trên thực tế.
(2) Thiệt hại về tinh thần: Thiệt hại về tinh thần do tính mạng bị xâm phạm là những bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích của người bị thiệt hại, đây cũng là loại thiệt hại khó xác định cụ thể bằng các đơn vị đo lường; thiệt hại về tinh thần có ý nghĩa như việc xoa dịu nỗi đau mất người thân của những người còn lại, và thể hiện sự ăn năn, hối lỗi của người gây thiệt hại.
Chủ thể có quyền nhận bồi thường thiệt hại về tinh thần là những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại, bao gồm: cha, mẹ, vợ, chồng, con cái. Nếu không có những người này thì người mà người bị thiệt hại đã trực tiếp nuôi dưỡng, người đã trực tiếp nuôi dưỡng người bị thiệt hại được hưởng khoản tiền này; những người có quan hệ nuôi dưỡng được xem như những người có quan hệ thân thích, quy định này nhằm phù hợp truyền thống tốt đẹp của nhân dân ta; thiệt hại về tinh thần mang tính trừu tượng, việc bồi thường cũng không thể xóa đi nỗi đau của những người thân của người bị thiệt hại, do đó, pháp luật đề cao sự thỏa thuận của các bên trong việc xác định mức bồi thường, nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có tính mạng bị xâm phạm không quá 100 lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Tại Điều 8, Nghị Quyết 02/2022/NQ-HĐTP ngày 06/9/2022 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quy định "về thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm quy định tại khoản 1 Điều 591 của Bộ luật Dân sự". Theo đó, thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm theo quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều 591 của Bộ luật Dân sự được xác định như sau: Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm theo quy định tại Điều 590 Bộ luật Dân sự, được hướng dẫn tại Điều 7 Nghị quyết này, được tính từ thời điểm người bị thiệt hại bị xâm phạm sức khỏe cho đến thời điểm người đó chết; Chi phí hợp lý cho việc mai táng đối với các khoản tiền: mua quan tài; chi phí hỏa táng, chôn cất; các vật dụng cần thiết cho việc khâm liệm, khăn tang, hương, nến, hoa, thuê xe tang và các khoản chi khác phục vụ cho việc chôn cất hoặc hỏa táng nạn nhân theo phong tục, tập quán địa phương. Không chấp nhận yêu cầu bồi thường chi phí cúng tế, lễ bái, ăn uống, xây mộ, bốc mộ.
Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng hoặc nuôi dưỡng trước khi chết được xác định như sau: Mức cấp dưỡng căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng, nhưng không thấp hơn 01 tháng lương tối thiểu vùng tại nơi người được cấp dưỡng đang cư trú cho mỗi tháng; Thời điểm cấp dưỡng được tính từ thời điểm người bị thiệt hại bị xâm phạm về sức khỏe; Đối tượng được bồi thường tiền cấp dưỡng là những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình.
Điều 591. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm
1. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm:
a) Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm theo quy định tại Điều 590 của Bộ luật này;
b) Chi phí hợp lý cho việc mai táng;
c) Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng;
d) Thiệt hại khác do luật quy định.
2. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp tính mạng của người khác bị xâm phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại khoản 1 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại, nếu không có những người này thì người mà người bị thiệt hại đã trực tiếp nuôi dưỡng, người đã trực tiếp nuôi dưỡng người bị thiệt hại được hưởng khoản tiền này. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa cho một người có tính mạng bị xâm phạm không quá một trăm lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Văn phòng Luật sư Nhân Chính
Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338
-
-
Áp dụng Bộ luật dân sự (Điều 4)
05/06/2024 -
Áp dụng tập quán (Điều 5)
05/06/2024 -
Áp dụng tương tự pháp luật (Điều 6)
05/06/2024 -
Căn cứ xác lập quyền dân sự (Điều 8)
04/06/2024 -
Thực hiện quyền dân sự (Điều 9)
04/06/2024
