Hợp đồng vay tiền được hiểu là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản là tiền cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay số tiền đã vay và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.

Tại Điều 470 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định việc thực hiện hợp đồng vay có kỳ hạn. Theo đó, đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và không có lãi thì bên vay có quyền trả lại tài sản bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước cho bên cho vay một thời gian hợp lý, còn bên cho vay chỉ được đòi lại tài sản trước kỳ hạn, nếu được bên vay đồng ý. Đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và có lãi thì bên vay có quyền trả lại tài sản trước kỳ hạn, nhưng phải trả toàn bộ lãi theo kỳ hạn, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Nghĩa vụ trả nợ của bên vay được quy định tại Điều 466 Bộ Luật Dân sự năm 2015 có quy định về nghĩa vụ trả nợ của bên vay. Theo đó, bên vay tài sản mà tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn thanh toán, nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng trọng lượng, chất lượng, trừ trường hợp bên vay và bên cho vay có thỏa thuận về việc bên cho vay cho phép bên vay có thể trả trễ hẹn; Đối với trường hợp bên vay không thể trả vật thì có thể trả bằng tiền theo giá trị của vật đã vay tại địa điểm trả nợ khi được bên cho vay đồng ý; Đối với những hợp đồng vay có thể hiện phần lãi thì ngoài việc phải trả các khoản nợ gốc thì phía bên vay còn phải trả cả phần lãi trong hạn và lãi quá hạn (nếu có).

(1) Hợp đồng cho vay có kỳ hạn và không lãi suất:

Lãi suất là tỷ lệ phần trăm tăng thêm của tài sản tính trên số tài sản cho vay theo bên thỏa thuận của các bên. Khi xác lập hợp đồng cho vay, các bên có thể thỏa thuận về lãi suất, theo đó, bên vay ngoài việc phải trả nợ gốc còn phải trả thêm một khoản tiền lãi được xác định dựa trên nợ gốc, lãi suất thỏa thuận và thời hạn vay. Tiền lãi được thanh toán cùng lúc khi đến hạn nợ gốc, hoặc được thanh toán theo thời hạn nhất định như ngày, tháng, quý... Hợp đồng cho vay có kỳ hạn và không lãi suất là hợp đồng mà các bên ấn định thời hạn trả nợ, và không tính lãi đối với khoản vay, theo đó khi đến hạn thì bên vay phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Đối với hợp đồng này, quyền và nghĩa vụ của các bên được xác định như sau:

- "Đối với bên vay", hầu hết các hợp đồng cho vay các bên đều có thỏa thuận về thời hạn cho vay. Cho vay có kỳ hạn không lãi suất là phương thức bảo vệ lợi ích của bên cho vay, theo đó, kỳ hạn vay giới hạn nghĩa vụ trả nợ của bên vay. Bên vay bắt buộc phải trả cho bên cho vay tài sản đã vay khi đến hạn. Kỳ hạn này được xác định dựa trên thỏa thuận của các bên, căn cứ vào các yếu tố như chu kỳ kinh doanh, khả năng trả nợ, và kế hoạch sử dụng tài sản vay. Do đó, kỳ hạn vay là khoản thời gian hợp lý để bên vay sử dụng tài sản vay và chuẩn bị trả tài sản, đây là giới hạn tối đa cho việc vay tài sản của bên vay. Nếu quá kỳ hạn này, có thể khả năng trả nợ của bên vay sẽ giảm sút. Chính vì vậy, bên vay chỉ được trả nợ khi đến hạn hoặc trước khi hết hạn. Việc trả nợ trước hạn chứng tỏ tài sản vay được sử dụng hiệu quả, còn nếu quá hạn thì bên vay thanh toán thêm một khoản lãi quá hạn. Như vậy, đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và không lãi suất, bên vay có thể trả tài sản trước hạn nhưng phải thông báo cho bên cho vay biết trước một thời gian hợp lý.

- "Đối với bên cho vay", bên cho vay chỉ được đòi lại tài sản trước thời hạn nếu bên vay đồng ý. Trong hợp đồng cho vay, bên vay là bên yếu thế hơn, họ tìm đến bên cho vay để giải quyết khó khăn về tài chính. Mục đích vay có thể hiểu tiêu dùng, kinh doanh, sản xuất... Dù là nhằm mục đích gì kỳ hạn vay mà các bên đã thỏa thuận chính là thời hạn hợp lý nhất để bên vay sử dụng tài sản vay. Do đó, khi đã thỏa thuận về kỳ hạn vay, thì trừ trường hợp bên vay chủ động và hoặc đồng ý trả nợ trước hạn, bên cho vay chỉ được đòi tài sản khi kỳ hạn trả nợ đến. Quy định nhằm bảo vệ lợi ích của bên vay, tạo điều kiện cho họ chủ động trong việc sử dụng tài sản vay và trả nợ. Việc đòi nợ trước hạn mà không có sự đồng ý của bên vay, có thể làm ảnh hưởng đến lợi ích của họ, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ, thậm chí khiến họ không đạt được mục đích khi vay tài sản.

(2) Hợp đồng cho vay có kỳ hạn và có lãi suất:

Đây là hợp đồng mà các bên có ấn định thời gian trả nợ và thỏa thuận về việc trả lãi, vì thế hợp đồng được thực hiện như sau:

- "Đối với bên vay", bên vay là bên chủ động trong việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ, do đó, họ có thể trả nợ trước, nhưng lãi thì vẫn được tính theo toàn bộ kỳ hạn. Bởi khi thỏa thuận về kỳ hạn vay có trả lãi, tiền lãi đã được xác định. Việc thực hiện nghĩa vụ trước hạn là ý chí của bên vay, bên cho vay không có ý ép buộc, họ hoàn toàn có thể lựa chọn tiếp tục sử dụng tài sản vay cho đến khi hết kỳ hạn như thỏa thuận. Nếu tiền lãi được trừ đi tương ứng với kỳ hạn mà bên vay thực hiện trước thì sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của bên cho vay. Hợp đồng cho vay có lãi suất là hợp đồng có đền bù, theo đó việc nhận tiền lãi là lợi ích mà bên cho vay thu được khi tham gia hợp đồng. Theo nguyên tắc chung, thì việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của một bên không được ảnh hưởng đến lợi ích của bên còn lại. Tuy nhiên, trên thực tế, bên vay trả nợ trước thời hạn với mong muốn giảm bớt gánh nặng phải trả lãi, dù sao trong hợp đồng cho vay thì bên vay luôn là bên yếu thế, gặp khó khăn nhiều hơn. Chính vì vậy mà pháp luật cho phép các bên được thỏa thuận về việc nếu bên vay trả nợ trước hạn thì không phải trả tiền lãi trong thời gian còn lại nữa. Hay nói cách khác bên vay chỉ phải trả lãi từ khi nhận tài sản vay đến khi trả lại tài sản vay mà thôi. Và hầu hết, các hợp đồng cho vay trên thực tế để áp dụng thỏa thuận này.

- "Đối với bên cho vay", đối với hợp đồng cho vay có kỳ hạn và có lãi, pháp luật không cho phép bên cho vay được đòi lại tài sản trước hạn. Bởi nếu cho bên vay được đòi lại tài sản trước hạn thì sẽ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của bên cho vay. Chiếu theo quy định trên, dù bên vay trả nợ trước hạn thì vẫn phải trả toàn bộ lãi trong kỳ hạn vay. Do đó, nếu bên cho vay đòi lại tài sản trước hạn, bên vay không chỉ buộc phải trả nợ dù chưa đến hạn mà còn phải trả thêm lãi trong thời hạn còn lại dù không được sử dụng tài sản vay. Bên cạnh đó, việc đòi lại tài sản vay trước kỳ hạn bên sẽ không kịp chuẩn bị hoặc không có khả năng trả nợ trước hạn. Quy định này nhằm bảo vệ lợi ích của bên vay luôn là bên yếu thế hơn trong hợp đồng vay tài sản.

Điều 470. Thực hiện hợp đồng vay có kỳ hạn

1. Đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và không có lãi thì bên vay có quyền trả lại tài sản bất cứ lúc nào, nhưng phải báo trước cho bên cho vay một thời gian hợp lý, còn bên cho vay chỉ được đòi lại tài sản trước kỳ hạn, nếu được bên vay đồng ý.

2. Đối với hợp đồng vay có kỳ hạn và có lãi thì bên vay có quyền trả lại tài sản trước kỳ hạn, nhưng phải trả toàn bộ lãi theo kỳ hạn, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Văn phòng Luật sư Nhân Chính

Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338