Phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015 (Điều 1)
05/06/2024
Di chúc bằng văn bản có người làm chứng (Điều 634)
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Người lập di chúc có đủ điều kiện về năng lực chủ thể, về ý chí, về nội dung, về hình thức di chúc được quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình. Đối với người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc, nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc. Hiện nay tùy thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh mà người lập di chúc lựa chọn một trong các loại theo quy định của điều luật trên đây để thể hiện ý chí định đoạt tài sản của mình trong đó; hình thức của di chúc là phương thức biểu đạt ý chí của người lập di chúc, là căn cứ pháp lý làm phát sinh quan hệ thừa kế theo di chúc, là chứng cứ để bảo vệ quyền lợi cho người được chỉ định trong di chúc.
Tại Điều 634 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định Di chúc bằng văn bản có người làm chứng. Theo đó, trường hợp người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể tự mình đánh máy hoặc nhờ người khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc. Việc lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng phải tuân theo quy định tại Điều 631 và Điều 632 của Bộ luật Dân sự.
Di chúc bằng văn bản có người làm chứng khác với di chúc không có người làm làm chứng, di chúc có người làm chứng là di chúc mà tại thời điểm được lập có người khác ngoài người lập di chúc làm chứng cho việc lập di chúc. Người làm chứng chứng việc lập di chúc có thể là người được người lập di chúc nhờ viết hộ hoặc đánh máy hộ, nội dung di chúc phải đầy đủ theo quy định pháp luật và thể hiện ý chí, nguyện vọng của người lập di chúc; phải có ít nhất là 02 người làm chứng; người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc.
Loại di chúc này người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc vì một số lý do nhất định nào đó có thể lựa chọn hình thức di chúc này. Hình thức di chúc bằng văn bản có người làm chứng cho phép người để lại di sản thừa kế có 02 lựa chọn:
- Thứ nhất, họ có thể tự mình đánh máy bản di chúc.
- Thứ hai, nhờ người khác viết hộ hoặc đánh máy hộ bản di chúc.
Trên thực tế có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc một người không tự mình viết bản di chúc, có thể do không biết chữ (trình độ học vấn), trường hợp người lập di chúc có thể tự mình lập di chúc nhưng người đó lại không muốn tự viết, do sức khỏe đang yếu không tiện viết di chúc… Đây là điểm khác biệt của Bộ luật Dân sự năm 2015 so với Bộ luật Dân sự năm 2005. Bởi bản chất quy định này là rất tiến bộ và phù hợp với thực tiễn, với xu hướng phát triển của xã hội hiện nay vì chấp nhận bản đánh máy của di chúc chứ không cứ bắt buộc phải thể hiện bằng bản viết tay. Việc người lập di chúc tự đánh máy bản di chúc hoặc người đó nhờ đánh máy bản di chúc vẫn đảm bảo tính xác thực của bản di chúc vì còn có sự tham gia của người làm chứng. Người làm chứng là cơ sở cho việc khẳng định tính đúng đắn, tính xác thực của di chúc; trường hợp người để lại di sản thừa kế tự mình đánh máy bản di chúc thì cũng thông qua người làm chứng để xác nhận đây chính là ý chí của người để lại di sản thừa kế; sự thể hiện ý chí của người để lại di sản thừa kế, người làm chứng được chứng minh thông qua việc họ sẽ ký vào bản di chúc hoặc điểm chỉ vào bản di chúc. (Nguyễn Thanh Thư, Nguyễn Thị Ngọc Tuyền, (2021), Hình thức của di chúc theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 14, 438)
Bên cạnh đó, khoản 3 Điều 630 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực. Để làm rõ hơn quy định này cần phải giải thích người như thế nào là người bị hạn chế về thể chất. Người bị hạn chế thể chất là người có khiếm khuyết về thể chất như mù lòa, tay chân không lành lặn, bị câm, bị điếc… Có những trường hợp người bị hạn chế thể chất không thể đọc được nội dung bản di chúc của mình khi người viết hộ viết. Nhưng sẽ có trường hợp người bị hạn chế thể chất vẫn có thể xác định được rất rõ nội dung di chúc của mình khi nhờ người viết hộ viết hoặc đánh máy hộ bản di chúc. (Đỗ Văn Đại (2013), Luật thừa kế Việt Nam, Bản án và bình luận bản án”, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia, tr.419.)
Lưu ý: Người làm chứng đối với loại di chúc bằng văn bản có người làm chứng tại Điều 632 Bộ luật Dân sự quy định những người sau đây không được làm chứng:
- Người thừa kế theo di chúc/theo pháp luật của người lập di chúc.
- Người có quyền, nghĩa vụ liên quan về tài sản tới nội dung di chúc.
- Người chưa thành niên hoặc mất năng lực hành vi dân sự, có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
Di chúc bằng văn bản có người làm chứng hoàn toàn hợp pháp nếu đáp ứng các điều kiện sau đây:
- Có ít nhất 02 người làm chứng không thuộc trường hợp không được làm chứng.
- Người lập di chúc phải ký/điểm chỉ trước mặt hai người làm chứng vào bản di chúc. Người làm chứng cũng phải ký vào bản di chúc để xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc.
- Đáp ứng các điều kiện có hiệu lực của di chúc: Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt; di chúc thể hiện đúng ý nguyện, sự định đoạt, quyết định của người lập di chúc; nội dung di chúc không vi phạm điều cấm pháp luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di di phù hợp với quy định của pháp luật.
Điều 634. Di chúc bằng văn bản có người làm chứng
Trường hợp người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể tự mình đánh máy hoặc nhờ người khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc.
Việc lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng phải tuân theo quy định tại Điều 631 và Điều 632 của Bộ luật này.
Văn phòng Luật sư Nhân Chính
Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338
-
-
Áp dụng Bộ luật dân sự (Điều 4)
05/06/2024 -
Áp dụng tập quán (Điều 5)
05/06/2024 -
Áp dụng tương tự pháp luật (Điều 6)
05/06/2024 -
Căn cứ xác lập quyền dân sự (Điều 8)
04/06/2024 -
Thực hiện quyền dân sự (Điều 9)
04/06/2024
