Phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Dân sự năm 2015 (Điều 1)
05/06/2024
Di tặng (Điều 646)
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Theo quy định này thì di chúc phải có các yếu tố như: Là sự thể hiện ý chí của cá nhân mà không phải là của bất cứ chủ thể nào khác; Mục đích của việc lập di chúc là chuyển tài sản là di sản của mình cho người khác; Chỉ có hiệu lực sau khi người đó chết. Di chúc là hành vi pháp lý đơn phương của người lập di chúc, do đó di chúc phải tuân thủ các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự nói chung và điều kiện có hiệu lực của di chúc nói riêng. Vì vậy, một người muốn định đoạt tài sản của mình bằng di chúc cần phải tuân thủ các quy định của pháp luật về thừa kế theo di chúc. Nội dung cơ bản của thừa kế theo di chúc là chỉ định người thừa kể (cá nhân, tổ chức) và phân định tài sản, quyền tài sản cho họ, giao cho họ nghĩa vụ tài sản...
Tại Điều 646 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định việc di tặng. Theo đó, di tặng là việc người lập di chúc dành một phần di sản để tặng cho người khác, việc di tặng phải được ghi rõ trong di chúc. Người được di tặng là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trường hợp người được di tặng không phải là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Người được di tặng không phải thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với phần được di tặng, trừ trường hợp toàn bộ di sản không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người lập di chúc thì phần di tặng cũng được dùng để thực hiện phần nghĩa vụ còn lại của người này.
Theo quy định trên thì di tặng được xác lập dựa trên ý chí chủ quan, độc lập của người để lại di sản và được người đó ghi nhận trong di chúc; di tặng phải được ghi nhận trong di chúc vì di tặng không giống như thừa kế, những người thừa vẫn được nhận di sản thừa kế kể cả khi không có di chúc. Song đó là đối với những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất do pháp luật quy định, họ có quan hệ thân thiết, gần gũi với người đã chết; còn người được di tặng thường là những người thân thiết nhưng không có quan hệ thân thiết dựa trên cơ sở pháp lý; thừa kế có quan hệ đối với nghĩa vụ tài chính của người chết để lại, những người thừa kế có nghĩa vụ phải thanh toán các nghĩa vụ tài chính đó, trong khi người nhận di tặng lại không bị ràng buộc bởi nghĩa vụ đó. Chủ thể có quyền nhận di sản là bất kỳ cá nhân, tổ chức nào, khi thỏa mãn điều kiện:
Cá nhân phải còn sống tại thời điểm mở thừa kế, cá nhân được xác định là còn sống tại thời điểm thừa kế có thể là người đã và đang sinh sống từ trước thời điểm mở thừa kế, hoặc cá nhân đã thành thai trước thời điểm mở thừa kế. Di tặng là chuyển quyền sở hữu từ người đã chết sang cho người còn sống, cũng giống như thừa kế, cá nhân phải là người còn sống thì mới có thể thực hiện nắm giữ, chi phối, sử dụng, định đoạt tài sản. Cá nhân đã thành thai trước thời điểm mở thừa kế được xác định là đang tồn tại trên thực tế, sẽ có quyền sở hữu tài sản trong tương lai, người lập di chúc đã biết về sự có mặt của cá nhân đó và mong muốn được di tặng tài sản cho cá nhân đó; khác với cá nhân sẽ được hình thành trong tương lai, tức cá nhân chưa thành thai trước thời điểm mở thừa kế, không có gì đảm rằng cá nhân đó sẽ được hình thành, vì thế pháp luật chỉ quy định đối với trường hợp thành thai trước thời điểm người lập di chúc chết mới có quyền nhận di tặng.
Người nhận di tặng không phải cá nhân, đó có thể là tổ chức hoặc Nhà nước, với điều kiện đang còn hoạt động tại thời điểm mở thừa kế; cũng tương tự đối với cá nhân, tổ chức có thể chết về mặt pháp lý, tức chấm dứt hoạt động của mình; tổ chức là một tập hợp nhiều người cùng đóng góp, xây dựng, vận hành, hoạt động, nếu tổ chức không còn tồn tại thì mọi hoạt động cũng chấm dứt; bởi di sản được tặng cho tổ chức là tặng cho một tập hợp các cá nhân, chứ không riêng bất kỳ cá nhân nào, nên tổ chức khi không còn tồn tại cũng giống như cá nhân đã chết, không thể trở thành người nhận di tặng được.
Theo quy định tại khoản 3 Điều 646 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì người nhận di tặng không phải thực hiện các nghĩa vụ tài chính của người lập di chúc để lại giống như người thừa kế; bởi người nhận di tặng không phải người thừa kế mà được hiểu là người có quyền tài sản từ khối di sản của người đã chết, họ chỉ không được nhận tài sản di tặng khi phần tài sản của người đã chết không đủ để thanh toán nghĩa vụ; có nghĩa là, pháp luật luôn bảo hộ quyền lợi của bên thứ ba là bên mà người lập di chúc có nghĩa vụ tài chính; pháp luật bảo hộ bằng cách quy định nếu toàn bộ di sản không đủ để thực hiện nghĩa vụ tài chính, thì phần di tặng được dùng để thanh toán cho nghĩa vụ này, vì nghĩa vụ tài chính mang tính bắt buộc, nó ảnh hưởng đến quyền lợi của người thứ ba, vì vậy phải ưu tiên hơn đối với việc thanh toán các nghĩa vụ tài chính này.
Như vậy, về nguyên tắc chung của pháp luật về thừa kế, kể từ thời điểm mở thừa kế thì toàn bộ tài sản, nghĩa vụ tài sản của người chết để lại được chuyển dịch cho người thừa kế. Di tặng là phần di sản của một người được để lại để tặng cho người khác theo sự định đoạt của người có tài sản đó bằng cách lập di chúc. Thông thường người được di tặng được hưởng các quyền về tài sản hoặc được quyển sở hữu các tài sản cụ thể mà không phải thực hiện các nghĩa vụ tài sản đối với phần tài sản di tặng, trừ trường hợp trong di chúc đó có ghi nhận phải thực hiện nghĩa vụ cùng với việc nhận tài sản di tặng theo ý chí của người lập di chúc, nếu toàn bộ di sản không đủ để thanh toán các nghĩa vụ của người di tặng, thì phần tài sản di tặng được dùng để thực hiện nghĩa vụ đó.
Điều 646. Di tặng
1. Di tặng là việc người lập di chúc dành một phần di sản để tặng cho người khác. Việc di tặng phải được ghi rõ trong di chúc.
2. Người được di tặng là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trường hợp người được di tặng không phải là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
3. Người được di tặng không phải thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với phần được di tặng, trừ trường hợp toàn bộ di sản không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người lập di chúc thì phần di tặng cũng được dùng để thực hiện phần nghĩa vụ còn lại của người này.
Văn phòng Luật sư Nhân Chính
Liên hệ luật sư: 0936683699 - 0983951338
-
-
Áp dụng Bộ luật dân sự (Điều 4)
05/06/2024 -
Áp dụng tập quán (Điều 5)
05/06/2024 -
Áp dụng tương tự pháp luật (Điều 6)
05/06/2024 -
Căn cứ xác lập quyền dân sự (Điều 8)
04/06/2024 -
Thực hiện quyền dân sự (Điều 9)
04/06/2024
