Luật sư Hà Thị Khuyên

Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Dưới đây, luật sư của chúng tôi phân tích về "Áp dụng Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội" quy định tại Điều 90 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Trước hết tư tưởng chỉ đạo về nguyên tắc xử lý đối với mọi trường hợp người dưới 18 tuổi phạm tội là việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội. So với quy định của pháp luật hình sự Việt Nam trước kia, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã nội luật hóa quy định của pháp luật quốc tế về bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi như một nguyên tắc của hoạt động xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội. Nguyên tắc này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với với người dưới 18 tuổi phạm tội vì nó đặt nền móng để cho các quy định khác của Bộ luật Hình sự về xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội.

Theo quy định tại điều 90 Bộ luật Hình sự, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định Chương XII - Những quy định đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Điều luật quy định nguyên tắc áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Theo đó, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định riêng chỉ áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội và những quy định chung không trái với những quy định riêng này.

Người dưới 18 tuổi là người chưa phát triển đầy đủ về thể chất cũng như về tâm - sinh lý, trình độ nhận thức và kinh nghiệm sống của họ còn nhiều hạn chế. Đây là đối tượng luôn muốn tự khẳng định mình, muốn được tôn trọng nhưng lại hiếu thắng, dễ tự ái, tự ti đặc biệt rất dễ bị kích động, dụ dỗ, lôi kéo tham gia các hoạt động mạo hiểm, kích thích mạnh. Tuy nhiên đây cũng là đối tượng dễ uốn nắn, thay đổi, dễ cải tọa, giáo dục.

Với các đặc điểm trên, việc người dưới 18 tuổi phạm tội ngoài lỗi lầm từ chính bản thân họ, ta phải nhìn nhận rằng bản thân gia đình, nhà trường hay xã hội cũng có một phần trách nhiệm. Do đó không thể đặt việc xử lý người phạm tội dưới 18 tuổi như với người trên 18 tuổi. Vì lẽ đó, Bộ luật hình sự Việt Nam đặt ra Chương XII quy định xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội. Trong đó, các vấn đề được quy định bào gồm:

- Các nguyên tắc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội;

- Các biện pháp giám sát, giáo dục và biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng;

- Các hình phạt, quyết định hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội và các vấn đề khác có liên quan.

Ngoài ra Điều 90 Bộ luật Hình sự cũng quy định có thể xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội theo quy định khác của Phần thứ nhất của Bộ luật Hình sự không trái với quy định của Chương XII này. Các quy định khác ví dụ như án treo, miễn hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện...

Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định của Chương XII Bộ luật Hình sự, là những quy định có tính đặc thù được áp dụng để xử lý các đối tượng này, gồm: Các nguyên tắc xử lý; các biện pháp giám sát, giáo dục áp dụng trong trường hợp được miễn trách nhiệm hình sự; biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng, các hình phạt; các quy định liên quan đến quyết định hình phạt, tổng hợp hình phạt, miễn giảm hình phạt và xóa án tích được quy định tại các điều từ Điều 90 đến Điều 107 Bộ luật Hình sự. 

Xuất phát từ đặc thù về sự phát triển tâm sinh lý của người chưa thành niên khi thực hiện tội phạm; khả năng cải tạo của người chưa thành niên, đồng thời xác định trách nhiệm một phần của gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục, giám sát người chưa thành niên phạm tội mà pháp luật hình sự Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới đều quy định chính sách xử lý người chưa thành niên trên nguyên tắc đề cao các biện pháp giáo dục; việc xử lý hình sự đối với họ chỉ trong trường hợp thật cần thiết và trách nhiệm giảm nhẹ hơn so với người đã thành niên. Do vậy, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định riêng về trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi. 

Ngoài các quy định của Chương XII, người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi còn phải chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định khác có liên quan trong Phần thứ nhất Bộ luật Hình sự nhưng không trái với quy định của Chương XII Bộ luật Hình sự. Theo đó, khi giải quyết vụ án hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, cơ quan có thẩm quyền được áp dụng những quy định khác thuộc Phần thứ nhất của Bộ luật Hình sự nhưng phải đảm bảo nguyên tắc không được trái với các quy định của Chương XII. Hay nói cách khác, tất cả các quy định thuộc Phần thứ nhất Bộ luật Hình sự mà không trái với quy định tại Chương XII đều có thể được áp dụng để giải quyết vấn đề trách nhiệm hình sự của người phạm tội dưới 18 tuổi.

Điều 90. Áp dụng Bộ luật Hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự theo những quy định của Chương này; theo quy định khác của Phần thứ nhất của Bộ luật này không trái với quy định của Chương này.

Liên hệ tư vấn luật sư: 0936683699 - 0983951338