Luật sư Hà Thị Khuyên

Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội. Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm. Dưới đây, luật sư của chúng tôi phân tích về quy định "Các hình phạt được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội" quy định tại Điều 98 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Theo quy định tại Điều 98 Bộ luật Hình sự năm 2015 thì các hình phạt được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Theo đó, người dưới 18 tuổi phạm tội chỉ bị áp dụng một trong các hình phạt sau đây đối với mỗi tội phạm, gồm: Phạt cảnh cáo, phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ, phạt tù có thời hạn.

Cảnh cáo: Đây là hình phạt nhẹ nhất được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Cảnh cáo là “biện pháp công khai lên án, phê phán đối với người phạm tội… được tòa án tuyên trong bản án. Hình phạt cảnh cáo tuy không tước đi tự do nhưng thể hiện sự lên án của Nhà nước đối với hành vi phạm tội mà người dưới 18 tuổi đã gây ra và ít nhiều tác động đến nhận thức, suy nghĩ của người bị kết án, giúp họ nhận thức được sai lầm để sửa chữa. Điều 34 của BLHS quy định: “Cảnh cáo được áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhưng chưa đến mức miễn hình phạt”. Điều 12 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định: người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, còn người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các Điều 123, 134, 141, 142, 143, 144, 150, 151, 168, 169, 170, 171, 173, 178, 248, 249, 250, 251, 252, 265, 266, 286, 287, 289, 290, 299, 303 và 304 của Bộ luật Hình sự. Như vậy, hình phạt cảnh cáo chỉ được áp dụng đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội vì người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng.

Phạt tiền: Phạt tiền là buộc người bị kết án phải nộp sung quỹ nhà nước khoản tiền nhất định. Theo quy định tại Điều 99 Bộ luật Hình sự năm 2015 thì hình phạt tiền được áp dụng là hình phạt chính đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội, nếu người đó có thu nhập hoặc có tài sản riêng. Mức tiền phạt đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội không quá 1/2 mức tiền phạt mà điều luật quy định.

Cải tạo không giam giữ: Cải tạo không giam giữ là buộc người phạm tội phải tự cải tạo dưới sự giám sát của cơ quan nhà nước hoặc tổ chức nơi họ làm việc hoặc cư trú qua việc phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định. Ngoài ra cũng cần lưu ý, khác với việc áp dụng hình phạt cải cải tạo không giam giữ đối với người từ đủ 18 tuổi trở lên phạm tội, trong quá trình áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, tòa án không khấu trừ thu nhập của người phạm tội, kể cả trong trường hợp người đó có thu nhập hoặc có tài sản riêng. Thời hạn cải tạo không giam giữ có thể áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội cũng được giới hạn không quá 1/2 thời hạn mà điều luật quy định.

Tù có thời hạn: Tù có thời hạn là phạt tù có khoảng thời gian xác định. Khoản 5 Điều 91 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định một trong những nguyên tắc xử lý hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội là “không xử phạt tù chung thân hoặc tử hình” nên tù có thời hạn là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất mà tòa án được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Mức phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định thấp hơn đáng kể so với mức phạt tù có thời hạn được áp dụng đối với người từ đủ 18 tuổi trở lên phạm tội. Cụ thể: (1) Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 18 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 3/4 mức phạt tù mà điều luật quy định; (2) Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 12 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 1/2 mức phạt tù mà điều luật quy định.

Như vậy, Bộ luật Hình sự năm 2015 đã quy định mức phạt tù có thời hạn tối đa mà tòa án được áp dụng đồng thời phân hóa theo 02 độ tuổi khác nhau của người dưới 18 tuổi phạm tội chứ không quy định mức phạt tù có thời hạn tối thiểu. Tuy nhiên cần lưu ý, mức phạt tù có thời hạn tối thiểu được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội phải nằm trong mức phạt tù có thời hạn tối thiểu được áp dụng đối với người phạm tội theo quy định tại Điều 18 của BLHS là 03 tháng.

Bên cạnh đó, tại Điều 39 về hình phạt tù chung thân, Điều 40 về hình phạt tử hình, thì không áp dụng hình phạt tù chung thân hay tử hình đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Điều 91 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về nguyên tắc của việc xử lý đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, theo đó việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của người dưới 18 tuổi và chủ yếu nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích cho xã hội. Việc xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội phải căn cứ vào độ tuổi, khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm.

Như vậy, các hình phạt được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định cụ thể tại Mục 4 Chương XII, những quy định đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Cần lưu ý rằng, khi áp dụng hình phạt đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, tòa án phải bảo đảm 07 nguyên tắc xử lý hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định tại Điều 91 Bộ luật Hình sự năm 2015. Trong đó có nguyên tắc “Không áp dụng hình phạt bổ sung đối với người dưới 18 tuổi phạm tội”. Như vậy, đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, tòa án chỉ được áp dụng hình phạt chính mà không được áp dụng hình phạt bổ sung. Điều 98 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định các hình phạt chính được áp dụng đối với mỗi tội phạm mà người dưới 18 tuổi thực hiện gồm: cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn.

Điều 98. Các hình phạt được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội

Người dưới 18 tuổi phạm tội chỉ bị áp dụng một trong các hình phạt sau đây đối với mỗi tội phạm:

1. Cảnh cáo;

2. Phạt tiền;

3. Cải tạo không giam giữ;

4. Tù có thời hạn.

Liên hệ tư vấn luật sư: 0936683699 - 0983951338