Luật sư Hà Thị Khuyên

Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Hành vi bức tử là gì?

Bức tử là hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình. Biểu hiện như: Đánh đập, bỏ đói, bắt nạn nhân làm việc nặng nhọc quá mức cho phép, xúc phạm nghiêm trọng danh dự nạn nhân... Hành vi này thường lặp đi lặp lại nhiều lần, kéo dài trong một khoảng thời gian nhất định. Đây là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc nạn nhân tự sát.

Bức tử là hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm quyền được tôn trọng và bảo vệ về tính mạng của người khác, luật hình sự Việt Nam luôn coi hành vi này là tội phạm. Nạn nhân ở tội bức tử phải là người bị lệ thuộc vào kẻ phạm tội trong những quan hệ xã hội nhất định như quan hệ gia đình, quan hệ nuôi dưỡng… Người phạm tội đã lợi dụng quan hệ lệ thuộc này để có những hành vi xâm phạm sức khoẻ, xúc phạm nhân phẩm; danh dự của nạn nhân. Đó có thể là hành vi đánh đập, bỏ đói, bỏ rét; đối xử bất công, đối xử tồi tệ trái với luân lí, đạo đức; hoặc là hành vi làm tổn hại nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự… Những hành vi này là nguyên nhân dẫn đến việc nạn nhân phải quyết định tự sát; và đã thực hiện việc tự sát nhưng không đòi hỏi nạn nhân có chết hay không. Dưới đây, luật sư của chúng tôi phân tích cấu thành của tội Bức tử quy định tại Điều 130 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Chủ thể của tội phạm:

Chủ thể của tội này được xác định trong cấu thành tội phạm là người có quan hệ lệ thuộc nhất định với nạn nhân là bất kỳ người nào có năng lực trách nhiệm hình sự. Ngoài ra, chủ thể này còn là người mà lại nhân có mối quan hệ lệ thuộc nhất định (có thể coi là chủ thể đặc biệt). Trong đó, nạn nhân là người bị lệ thuộc vào người phạm tội như lệ thuộc về kinh tế; bị ràng buộc về quan hệ hôn nhân, gia đình, quan hệ công tác hay quan hệ tín ngưỡng...

Trong cấu thành tội phạm là lỗi cố ý, còn đối với hậu quả tự sát, lỗi đuợc thừa nhận là lỗi cố ý gián tiếp hoặc là lỗi vô ý. Trường hợp có lỗi cố ý gián tiếp là trường hợp người phạm tội thấy trước hành vi của mình cỏ thể dẫn đến việc tự sát của nạn nhân; tuy không mong muốn việc đó nhưng có ý thức bỏ mặc; chấp nhận việc đó (nếu xảy ra). Trái lại, trường hợp có lỗi vô ý vì quá tự tin là trường hợp người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể dẫn đến việc tự sát của nạn nhân nhưng đã quá tin rằng việc đó sẽ không xảy ra.

Nếu người phạm tội mong muốn nạn nhân tự sát khi thực hiện hành vi phạm tội của mình thì hành vi của họ không còn là bức tử mà là hành vi giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự năm 2015) với thủ đoạn đặc biệt.

Khách thể của tội phạm:

Tội phạm xâm phạm đến mối quan hệ liên quan đến sức khỏe, tính mạng của con người được pháp luật hình sự bảo vệ, quyền được sống của con người được pháp luật bảo vệ.

Người bị coi là phạm tội tội bức tử khi:

- Đối xử tàn ác với nạn nhân: Người phạm tội đã có hành vi đối xử một cách tàn nhẫn; có hành động gây đau khổ cho người lệ thuộc mình. Sự đau khổ của nạn nhân có thể là sự đau khổ về thể xác hoặc sự đau khổ về tinh thần như: Bị đánh đập, bị bỏ đói, bị bỏ rét, bắt làm việc nặng nhọc; không cho học hành, vui chơi… Hành vi này không chỉ bị pháp luật cấm mà dư luận xã hội cũng lên án.

- Thường xuyên ức hiếp nạn nhân: Là hành vi dựa vào quyền hành; sức mạnh, tiền tài để đè nén; buộc người lệ thuộc chính mình phải chịu đựng điều bất công phi lý như: Bị đánh mà không được kêu khóc; hai người đều có lỗi như nhau nhưng chỉ phạt một người; cùng có kết quả lao động như nhau nhưng người này được trả công ít hơn người kia… Hành vi ức hiếp phải xảy ra thường xuyên thì mới coi là tội phạm. Nếu chỉ xảy ra một vài lần thì chưa coi là hành vi bức tử.

- Ngược đãi đối với nạn nhân: Là hành vi đối xử một cách tàn nhẫn, trái với lẽ phải; với đạo đức giữa con cái đối với bố mẹ, giữa các cháu với ông bà, giữa vợ chồng với nhau....

- Làm nhục nạn nhân: Người phạm tội đã có hành vi làm tổn thương đến nhân phẩm danh dự người lệ thuộc mình bằng lời nói hoặc hành động.

Mặt khách quan của tội phạm:

 Về hành vi:

- Mặt khách quan của tội phạm thể hiện ở hành vi đối xử tàn ác; thường xuyên ức hiếp, ngược đãi; hoặc làm nhục người lệ thuộc mình.

- Đối xử tàn ác với nạn nhân đối với người lệ thuộc là đối xử một cách độc ác, tàn bạo, gây đau đớn về thể xác; hoặc tinh thần cho nạn nhân như: đánh đập, bỏ đói, bỏ rét…

- Thường xuyên ức hiếp, ngược đãi người lệ thuộc là thường xuyên cậy quyền, cậy thế đối xử bất công với người lệ thuộc. Ví dụ: Thường xuyên bỏ đói, bỏ rét, gây ra sự uất ức, bế tắc cho người bị lệ thuộc.

- Hành vi làm nhục: là hành vi xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người lệ thuộc. Ví dụ: mắng nhiếc, chửi rủa, mạt sát… gây tổn thương nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm của người đó.

- Cần lưu ý, hành vi đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình… đã là một bộ phận cấu thành tội phạm bức tử; nên người thực hiện hành vi không bị xử lý thêm về tội phạm khác nữa (Điều 140 tội Hành hạ người khác; Điều 155 tội Làm nhục người khác).

- Hậu quả của tội bức tử là hành vi tự sát của nạn nhân. Tội phạm hoàn thành từ thời điểm người lệ thuộc vào người phạm tội có hành vi tự sát; không phụ thuộc vào việc người tự sát có chết hay không.

Về mặt hậu quả: 

- Làm cho người bị hại tự sát.

- Việc người bị hại tự sát mà chết hoặc không chết không phải là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm này.

- Tội phạm hoàn thành khi, nạn nhân có hành vi tự sát là tội phạm hoàn thành, còn việc nạn nhân chết hay được cữu sống chỉ có ý nghĩa xem xét khi quyết định hình phạt. Tuy nhiên, đối với trường hợp nạn nhân không bị chết, tùy thuộc vào từng trường hợp mà có thể bị truy tố hoặc không truy tố người có hành vi bức tử

Mặt chủ quan của tội phạm:

 - Người thực hiện hành vi do lỗi cố ý gián tiếp hoặc do lỗi vô ý.

- Lỗi cố ý gián tiếp: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình có thể khiến cho người bị hại tự sát, thấy trước hậu quả là người bị hại sẽ tự sát của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả đó xảy ra.

 - Lỗi vô ý: Lỗi vô ý do quá tự tin, người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể khiến cho người bị hại tự sát; nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được; Lỗi vô ý do quá cẩu thả, người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể khiến cho người bị hại tự sát; mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.

Hình phạt đối với tội Bức tử:

- Khung 1: Có mức phạt tù từ 02 năm đến 07 năm, được áp dụng đối với trường hợp phạm tội có đủ dấu hiệu cấu thành cơ bản của tội này nêu ở mặt khách quan.

- Khung 2: Có mức phạt tù từ 05 năm đến 12 năm, được áp dụng đối với các trường hợp: phạm tội đối với 02 người trở lên; phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai

Điều 130. Tội bức tử

1. Người nào đối xử tàn ác, thường xuyên ức hiếp, ngược đãi hoặc làm nhục người lệ thuộc mình làm người đó tự sát, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Đối với 02 người trở lên;

b) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai.

Liên hệ tư vấn và mời luật sư: 0936683699 - 0983951338