Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21)

23/11/2023

Luật sư Nguyễn Văn Đồng

Luật sư Hà Thị Khuyên

Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Dưới đây, luật sư của chúng tôi phân tích về "Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự" quy định tại Điều 21 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Pháp luật hình sự Việt Nam quy định tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự chỉ là trường hợp đặc biệt, còn nói chung đa số những người không rơi vào tình trạng quy định tại Điều 21 Bộ luật Hình sự năm 2015 thì mặc nhiên được coi là có năng lực trách nhiệm hình sự.

Điều 21 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định những trường hợp đang mắc bệnh tâm thần mà gây thiệt hại cho xã hội thì không phải chịu trách nhiệm hình sự, phù hợp với tiêu chí của chương 4. “Những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự”. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự năm 1999 quy định tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 13) liền sát với Điều 12 quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự là dấu hiệu cơ bản trong việc xác định chủ thể của tội phạm có thể thuận lợi hơn khi áp dụng trong thực tế cũng như quá trình nghiên cứu các dấu hiệu chủ thể của tội phạm.

Về nội dung Điều 21 Bộ luật Hình sự năm 2015 cũng quy định các dấu hiệu để xác định người trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự, đó là:

Thứ nhất, người gây thiệt hại cho xã hội là người mắc bệnh tâm thần hoặc một bệnh khác gây rối loạn hoạt động tâm thần (dấu hiệu về y học).

Các loại bệnh tâm thần thường gặp như các bệnh thiểu năng tâm thần, tâm thần phân liệt…hoặc một số bệnh khác như loạn thần do tuổi già, rối loạn nhận thức sau tai biến, rối loạn nhận thức sau chấn thương sọ não, bệnh động kinh…

Theo các nhà y học khi mắc bệnh tâm thần thì làm ảnh hưởng đến hoạt động nhận thức của con người và từ đó ảnh hưởng đến khả năng điều khiển hành vi của họ.

Thứ hai, do mắc bệnh tâm thần đã làm mất khả năng nhận thức hoặc mất khả năng điều khiển hành vi (dấu hiệu về tâm lý).

Dấu hiệu tâm lý phản ánh khả năng nhận thức về tính chất nguy hiểm của hành vi, nhận thức về những đòi hỏi của xã hội khi thực hiện hành vi nhất định. Người không có năng lực trách nhiệm hình sự là người mất đi năng lực đánh giá hành vi đã thực hiện, họ không hiểu được hành vi đó là đúng hay sai, có phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội hay không, có phù hợp với quy định của pháp luật hay không… Chính vì sự rối loạn nhận thức như vậy, nên họ không thể kiềm chế việc thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội cũng như cân nhắc, lựa chọn xử sự cho phù hợp với đòi hỏi của xã hội.

Theo ngành y học và tâm lý thì khi một người mất năng lực nhận thức thì tất yếu làm mất khả năng điều khiển hành vi. Nhưng cũng có những trường hợp mắc các loại bệnh khác như động kinh… có lúc lên cơn bệnh ở trong thời điểm nhất định, nhưng do xung động bệnh lý mà con người này không thể điều khiển hành vi của mình theo mong muốn. Ví dụ một người đang điều khiển ô tô bất ngờ lên cơn động kinh đã làm cho chân tay họ không thể điều khiển ô tô theo ý muốn nên tai nạn giao thông nghiêm trọng đã xảy ra, mặc dù thời điểm đó có thể nhận thức của họ vẫn còn.

Như vậy, một người được coi là trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự phải đồng thời thỏa mãn hai dấu hiệu y học (mắc bệnh) và tâm lý (khả năng nhận thức…), trong đó dấu hiệu tâm lý có vai trò quyết định. Bởi nếu người đang mắc bệnh tâm thần nhưng mức độ nhẹ, chỉ làm hạn chế khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi (họ vẫn là người có điều kiện để có lỗi) thì họ vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự nếu gây thiệt hại cho xã hội nhưng có thể được xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Việc xác định hai dấu hiệu y học và tâm lý phải thông qua giám định tâm thần tư pháp. Kết luận giám định tâm thần tư pháp là căn cứ để kết luận một người gây thiệt hại cho xã hội có thuộc trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự hay không.

Điều 21. Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự

Liên hệ tư vấn luật sư: 0936683699 - 0983951338

Tags

Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự Không có năng lực trách nhiệm hình sự Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội Đang mắc bệnh tâm thần làm mất khả năng nhận thức Đang mắc một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức Mất khả năng điều khiển hành vi Không phải chịu trách nhiệm hình sự Năng lực trách nhiệm hình sự Trách nhiệm hình sự hình sự Điều 21 Bộ luật Hình sự năm 2015 Dịch vụ luật sư Dịch vụ pháp lý Đoàn luật sư Hà Nội Liên đoàn luật sư Việt Nam luật sư Đồng luật sư nguyễn văn đồng luật sư khuyên luật sư hà thị khuyên Nhân chính Nhanchinh.vn Luật Nhân Chính Văn phòng Luật sư Nhân Chính Tư vấn luật Tư vấn pháp luật Tìm luật sư giỏi luật sư luật sư giỏi Luật sư tại Hà Nội Luật sư uy tín Luật sư Quận Thanh Xuân Luật sư Hà Nội luật sư việt nam luật sư tranh tụng Luật sư tố tụng Luật sư tư vấn Luật sư giải quyết tranh chấp luật sư bào chữa Luật sư hình sự Luật sư dân sự Luật sư giải quyết án hành chính Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp Luật sư đất đai Luật sư tư vấn đất đai Luật sư nhà đất Luật sư thừa kế Luật sư Ly hôn Luật sư hôn nhân và gia đình Luật sư thu hồi nợ Luật sư kinh doanh thương mại Luật sư doanh nghiệp Luật sư sở hữu trí tuệ luật sư lao động Luật sư nổi tiếng Luật sư hòa giải luật sư đối thoại Văn phòng luật Văn phòng luật sư Văn phòng luật sư uy tín Văn phòng luật sư gần nhất Văn phòng luật sư Hà Nội Văn phòng luật sư uy tín tại Hà Nội Công ty luật Tổ chức hành nghề luật sư 0983951338 0936683699

Nội dung liên quan