Thủ tục tuyên bố một người là đã chết
Luật sư Nguyễn Văn Đồng
Luật sư Hà Thị Khuyên
Tuyên bố một người đã chết hiểu là việc Tòa án căn cứ vào hồ sơ của người bị tuyên bố là đã chết, trường hợp có đầy đủ căn cứ để theo quy định của pháp luật là người đó đã chết thì Tòa án ra quyết định người đó là đã chết, ngày chết được xác định là ngày quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật. Quyết định của Tòa án tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho UBND cấp xã/phường/thị trấn nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.
1. Điều kiện tuyên bố một người là đã chết
Theo quy định Tòa án sẽ căn cứ vào những yêu cầu điều kiện sau đây để tuyên bố một người đã chết:
(1) Người yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố một người đã chết phải là người có quyền, lợi ích liên quan.
(2) Phải đảm bảo được điều kiện về mặt thời gian thuộc một trong các trường hợp sau:
- Sau 03 năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;
- Biệt tích trong chiến tranh sau 05 năm, kể từ ngày chiến tranh kết thúc mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;
- Bị tai nạn hoặc thảm họa, thiên tai mà sau 02 năm, kể từ ngày tai nạn hoặc thảm hoạ, thiên tai đó chấm dứt vẫn không có tin tức xác thực là còn sống, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
- Biệt tích 05 năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống; đã áp dụng đầy đủ các biện pháp thông báo, tìm kiếm theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự nhưng vẫn không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan. Thời hạn 05 năm được tính từ ngày biết được tin tức cuối cùng về người đó; nếu không xác định được ngày có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được tính từ ngày đầu tiên của tháng tiếp theo tháng có tin tức cuối cùng; nếu không xác định được ngày, tháng có tin tức cuối cùng thì thời hạn này được tính từ ngày đầu tiên của năm tiếp theo năm có tin tức cuối cùng.
2. Hồ sơ yêu cầu tuyên bố một người là đã chết
Theo khoản 2 Điều 391 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015, hồ sơ nộp để yêu cầu Toà án tuyên bố một người là đã chết gồm:
- Đơn yêu cầu tuyên bố một người đã chết;
- Kèm theo đơn yêu cầu, người yêu cầu phải gửi tài liệu, chứng cứ để chứng minh người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết thuộc các trường hợp đủ điều kiện nêu trên. Chứng cứ chứng minh có thể là: Quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật từ 03 năm trước nhưng vẫn không có tin tức về người còn sống; Chứng cứ, thông tin về việc gặp tai nạn, hỏa hoạn nhưng không có tin xác thực còn sống.
- Giấy tờ nhân thân chứng minh bản thân là người có quyền yêu cầu Toà án ra quyết định: Căn cước công dân hoặc hộ chiếu còn hạn, các giấy tờ chứng minh quyền, nghĩa vụ liên quan giữa người yêu cầu và người bị yêu cầu tuyên bố đã chết (bản sao).
3. Trình tự thủ tục tuyên bố một người là đã chết
Bước 1: Chuẩn bị và nộp hồ sơ hợp lệ tại cơ quan có thẩm quyền
Người có yêu cầu tuyên bố một người là đã chết nộp 01 bộ hồ sơ gồm thành phần hồ sơ nêu trên tại Tòa án nhân dân cấp quận/huyện/thành phố nơi mà người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết có nơi cư trú cuối cùng trước khi mất tích.
Bước 2: Thông báo tìm kiếm bị yêu cầu tuyên bố là đã chết.
Khi đã thực hiện nộp đầy đủ các giấy tờ, hồ sơ, chứng cứ cần thiết đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết thì Tòa án sẽ ra quyết định thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết. Thời hạn thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố đã chết là 04 tháng, được tính từ ngày đăng và phát thông báo đầu tiên.
Bước 3: Ra quyết định tuyên bố một người là đã chết
Nếu sau thời gian ra thông báo tìm kiếm mà không có bất kì một thông tin nào của người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết thì Tòa án sẽ ra quyết định tuyên bố cá nhân đó là đã chết và xác định ngày chết của người đó và hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người đã chết theo quy định pháp luật.
Quyết định của Tòa án tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho UBND cấp xã/phường/thị trấn nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.
4. Thời hạn tuyên bố một người là đã chết
Thời hạn tuyên bố đã chết được thực hiện thủ tục tuyên bố một người đã chết trong vòng 05 tháng trong đó:
- Trong thời hạn 20 ngày, kể từ ngày thụ lý đơn yêu cầu tuyên bố một người là đã chết, Tòa án ra quyết định thông báo tìm kiếm thông tin về người bị yêu cầu tuyên bố là đã chết. Thời hạn thông báo tìm kiếm người bị yêu cầu tuyên bố đã chết là 04 tháng, được tính từ ngày đăng và phát thông báo đầu tiên.
- Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày hết thời hạn thông báo thì Tòa án phải mở phiên họp xét đơn yêu cầu. Trường hợp chấp nhận đơn yêu cầu thì Tòa án ra quyết định tuyên bố một người là đã chết.
5. Hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người đã chết
- Chấm dứt tư cách chủ thể của cá nhân đó, tức cá nhân đã mất năng lực hành vi dân sự, không thể tham gia vào bất kỳ quan hệ dân sự nào với tư cách là một chủ thể của quan hệ đó, từ quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân, các giao dịch dân sự…
- Về quan hệ hôn nhân, tại Điều 65 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định hôn nhân chấm dứt kể từ thời điểm vợ hoặc chồng chết. Trong trường hợp Tòa án tuyên bố vợ hoặc chồng là đã chết thì thời điểm hôn nhân chấm dứt được xác định theo ngày chết được ghi trong bản án, quyết định của Tòa án.
- Về tài sản, chia tài sản của người bị tuyên bố là đã chết theo di chúc hoặc theo pháp luật; nếu người bị tuyên bố là đã chết có để lại di chúc thì sẽ chia theo di chúc; trường hợp không có di chúc sẽ chia theo pháp luật. Thời điểm mở thừa kế theo pháp luật là khi quyết định tuyên bố chết đối của Tòa án có hiệu lực. Người có quyền, lợi ích liên quan thực hiện quyền và nghĩa vụ thừa kế theo quy định pháp luật
6. Hủy bỏ tuyên bố một người là đã chết
Khi một người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực là người đó còn sống thì người đó hoặc người có quyền, lợi ích liên quan có quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết.
Kèm theo đơn yêu cầu, người yêu cầu phải gửi tài liệu, chứng cứ để chứng minh người bị tuyên bố là đã chết trở về hoặc chứng minh xác thực là người đó còn sống.
Trường hợp chấp nhận đơn yêu cầu thì Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết; trong quyết định này, Tòa án phải quyết định về hậu quả pháp lý của việc hủy bỏ quyết định tuyên bố một người là đã chết theo quy định.
Liên hệ tư vấn và mời luật sư: 0936683699 - 0983951338
